Odkąd zaczęła wychodzić seria wydawnicza „Historia Państw Świata XX wieku”, a obecnie „Historia Państw Świata w XX i XXI wieku”, staram się – w miarę możliwości finansowych – powiększać biblioteczkę właśnie o te pozycje. Każdy, kto choć raz miał możliwość zapoznać się z którymkolwiek z tomów, na pewno to rozumie. Tym razem miałem niewątpliwą przyjemność przestudiowania książki dotyczącej historii Bułgarii.

Najnowszy tom ze „stajni” Trio przygotował Tadeusz Czekalski znany z takich publikacji jak: „Albania w latach 1920–1924”, „Pogrobowcy wielkiej idei”, „Historia Albanii” (wraz z J. Leśnym i J. Hiuzińskim), „Historia Grecji” (również współredakcja) oraz „Albania”, również z serii „Historia Państw Świata XX wieku”. „Bułgaria” jest więc jego drugą książką w tej serii. Sama osoba autora daje Czytelnikowi gwarancję poważnego i rzetelnego opracowania i potraktowania tematu oraz tego, że książka zostanie oparta na bogatych źródłach i publikacjach. Tak właśnie jest.

Książka została starannie wydana w takiej samej szacie i fachowym opracowaniu graficznym, jak inne pozycje z serii. Co warte wspomnienia, pozycja ta, opisująca dzieje i historię Bułgarii, zawiera bogaty materiał ilustracyjny, często unikatowe zdjęcia i prezentacje archiwalnych dokumentów. W przeciwieństwie do wcześniej recenzowanej przeze mnie książki, czyli monografii „Afganistan” pozycja o Bułgarii zawiera bardzo dobrze opracowane i dobrane mapy. Ogromną zaleta jest zamieszczone na końcu publikacji, jak zresztą we wszystkich z tej serii, kalendarium wydarzeń i krótkie notki biograficzne najważniejszych postaci wymienionych w tekście. Autor zamieścił również spis władców, prezydentów i premierów Bułgarii.

Książkę podzielono na dziesięć rozdziałów, z których prawie każdy ma kilka podrozdziałów. Standardowo pierwszy rozdział jest krótką charakterystyką i przedstawieniem dziejów państwa i narodu bułgarskiego od średniowiecza po koniec wieku XIX i początek XX. Zostaje w nim przedstawiona geografia, klimat, warunki naturalne obszaru, który miał wchodzić, wchodził lub obecnie wchodzi w obręb państwa. Jak w każdej z książek tej serii przedstawiono dzieje Bułgarii i Bułgarów na kilku płaszczyznach: historii politycznej, społecznej, dziejów partii politycznych, gospodarki, literatury i kultury, historii stosunków dyplomatycznych. Nie ukrywam, iż dla mnie najciekawsze były rozdziały traktujące o dziejach Bułgarii od drugiej połowy XIX wieku, czyli postania państwa, po koniec II wojny światowej. Jedna z najciekawszych części to świetnie opracowane dzieje kształtowania się państwa i społeczeństwa bułgarskiego, jego zaangażowanie w wojnę rosyjsko-turecką z 1877 roku, wojny bałkańskie i II wojna światowa. Nie umniejsza to jednak faktu, iż przyjemnie czytało się i poznawało się dzieje Bułgarii w czasie reżimu komunistycznego, który kojarzy się i wiąże polskiemu odbiorcy tylko i wyłącznie z osobami Georgiego Dymitrowa i Todora Żiwkowa. Jednak i ta część historii jest dużo ciekawsza i dużo bogatsza nić się wydaje. Książka opisuje również dzieje najnowsze, aż po 2009 rok.

Czyta się bardzo dobrze, treść książki i sposób pisania jest przejrzysty i łatwo przyswajalny, nawet dla niewyrobionego Czytelnika. Każdy odnajdzie tu coś, co go zaciekawi i może zagoni do dalszej lektury, znajdzie również ciekawostki, co tylko dodaje smaczku publikacji. Nie znaczy to, że jest to książka wzorowa, znalazły się i potknięcia, a raczej niedomówienia. I tak na stronie 11. Czytelnik dowie się, że „Bogomili (nazwa heretyków w kościele prawosławnym) nie akceptowali rytuałów chrześcijańskich, nie uznawali sakramentów i odrzucali większość symboli religijnych”. No i pięknie z tym, że u mnie – i u innych pewnie też – od razu pojawia się pytanie, co w takim razie uznawali Bogomili i czym charakteryzowała się ich odmiana chrześcijaństwa? Niestety, ale taka manierę pisania ma większość historyków, o dziwo publicystów czy dziennikarzy już nie. Tak czy inaczej, polecę tę książkę, zresztą jak każdą inną część tej serii wydawniczej, ponieważ naprawdę warto.