Amerykańskie lotniskowce typu Nimitz to największe i najsilniejsze jednostki bojowe, jakie kiedykolwiek pływały po wodach świata. Od czasów II wojny światowej rola lotniskowców zaczęła ogromnie wzrastać. Te pływające lotniska odsunęły w cień najpotężniejsze i najważniejsze dotychczas jednostki – pancerniki. Ogromna siła ognia, jaką dysponowały te pancerne kolosy została zastąpiona przez mobilność i możliwość niszczenia celów odległych o setki mil, a taką właśnie sposobność posiadały samoloty startujące z lotniskowców. Rola tych pływających olbrzymów zwiększała się coraz bardziej w okresie zimnej wojny. Po upadku Związku Radzieckiego, kiedy to Stany Zjednoczone stały się jedynym supermocarstwem dyktującym warunki na globalnej arenie, to właśnie lotniskowce mają za zadanie zapewnić przewagę strategiczną USA na całym świecie.

Już od 1956 roku, kiedy rozpoczęto budowę potężnych lotniskowców nowego typu Kitty Hawk, amerykańska marynarka wojenna zaczęła uzyskiwać znaczną przewagę nad marynarką sowiecką. Za czasów prezydentury Kennedy’ego znacznie zwiększono wydatki na zbrojenia, inwestując miliardy dolarów w podwodne okręty atomowe i lotniskowce. W 1968 roku rozpoczęto budowę nowego typu lotniskowca o napędzie atomowym, którego nazwano „Nimitz” – na cześć sławnego admirała Chestera Nimitza. Nazwa ta przyjęła się jako oznaczenie wszystkich następnych okrętów tego typu. Nowej jednostce nadano oznaczenie CVN 68. Każda następna otrzymała oznaczenie o jeden numer wyższe. Łącznie powstało dziesięć okrętów, budowanych w latach 1968 – 2002:
• CVN 68-USS „Nimitz”- zwodowany w 1972 r., w służbie od 1975 r.
• CVN 69-USS „Dwight D. Eisenhower”- zwodowany w 1975 r., w służbie od 1977 r.
• CVN 70-USS „Carl Vinson“- zwodowany w 1980 r., w służbie od 1982 r.
• CVN 71-USS „Franklin D. Roosevelt”- zwodowany w 1984 r., w służbie od 1986 r.
• CVN 72-USS „Abraham Lincoln”- zwodowany w 1988 r., w służbie od 1989 r.
• CVN 73-USS „George Washington” zwodowany w 1990 r., w służbie od 1992 r.
• CVN 74 USS „John C. Stennis”- zwodowany w 1990 r., w służbie od 1992 r.
• CVN 75-USS „Harry S. Truman”- zwodowany w 1996 r., w służbie od 1998 r.
• CVN 76 USS „Ronald Reagan”- zwodowany w 2001 r., w służbie od 2003 r.
• CVN 77 USS „George H.W. Bush”- zwodowany 2006 r., do służby ma wejść w 2008 r.

Pływające miasto

Lotniskowce typu Nimitz to nie tylko największe, ale też najbardziej skomplikowane technicznie i najdroższe okręty w historii. Koszt budowy jednego okrętu to ok. 4,5 mld USD oraz 4 mld USD za sprzęt lotniczy. Roczny koszt eksploatacji okrętu wynosi ok. 2 mld USD. Te liczby uzmysławiają, jak olbrzymi jest budżet armii Stanów Zjednoczonych, skoro stać ją na utrzymanie i eksploatację dziesięciu tak kosztownych jednostek. Żadne inne państwo świata nie jest w stanie zbudować i utrzymać tak drogich okrętów. Nic dziwnego, że to właśnie marynarkę wojenną USA uznaje się za niekwestionowaną „władczynię mórz”. Tylko ona jest w stanie operować w dowolnym miejscu na świecie.

Typ Nimitz to największe bojowe jednostki w historii. Pierwszy lotniskowiec – CVN 68 „Nimitz” ma 332,9 metra długości, 40,8 m szerokości i 91 487 ton maksymalnej wyporności. Zanurzenie 11,3 metra. Napędzany jest dwoma ciśnieniowymi reaktorami atomowymi chłodzonymi wodą, pozwalającymi na pływanie przez trzynaście lat bez uzupełniania paliwa, co równe jest przepłynięciu miliona mil morskich! Posiada cztery turbiny parowe, a moc napędu wynosi 260 000 KM. Mimo olbrzymiej masy osiąga prędkość ponad trzydzieści węzłów. Jednostki typu Nimitz to prawdziwe pływające miasta. Załoga składa się z ok. 3 tys. marynarzy i ok. 3,3 tys. ludzi obsługujących sprzęt lotniczy. Na kilkunastu poziomach, znajduje się 3 tys. pomieszczeń, które są połączone korytarzami długości kilkunastu kilometrów. Na okręcie działają m.in. kino, poczta, drukarnia, studio telewizyjne z siecią telewizji kablowej, zespoły teatralne i koncertowe. Załodze ze świetnie wyposażonych kuchni wydaje się 18 tys. posiłków dziennie. Jest tam także bardzo dobrze wyposażony i nowoczesny szpital, specjalistyczne gabinety lekarskie, gabinety terapii i odnowy biologicznej.

Pokład lotniskowca typu Nimitz ma powierzchnię około 1,8 ha. Nad pokładem dominuje tzw. wyspa, czyli składające się z kilku pięter centrum dowodzenia lotniskowca, o wysokości około 46 metrów. mieszczące w sobie także centrum nawigacyjne i obserwacyjne. Na samej górze „wyspy” znajdują się zaawansowane radary dalekiego zasięgu (śledzą jednocześnie ok. 2000 celów w promieniu do 400 kilometrów). Poniżej znajduje się pokładowe centrum lotów tzw. „Pri-Fly”. Niższy poziom to mostek – centrum dowodzenia okrętem, gdzie przebywa kapitan. Poniżej mostka usytuowany jest mostek flagowy, który jest siedzibą admirała dowodzącego całą grupą lotniskowca.

Pod pokładem okrętu znajduje się olbrzymi hangar, zwany „garażem samolotów”, gdzie trzymana jest większość sprzętu lotniczego. Hangar ma wysokość trzech pokładów i długość ponad 200 metrów. Podzielony jest na cztery strefy oddzielone rozsuwanymi drzwiami, w celu wyeliminowania ryzyka rozprzestrzenienia się ewentualnego pożaru. Hangar wyposażony jest w cztery potężne hydrauliczne windy o wadze dziewięciu ton każda, mogące jednocześnie dostarczyć na pokład w bardzo szybkim tempie dwa ważące ponad trzydzieści ton odrzutowce.

Zespół lotniczy i uzbrojenie stałe lotniskowca

Pojedynczy lotniskowiec typu Nimitz stanowi siłę uderzeniową większą niż posiada wiele państw świata. Każda jednostka dysponuje zazwyczaj ok. 75 – 90 samolotami i śmigłowcami wykonującymi różnorodne zadania, od samoobrony przed okrętami podwodnymi, poprzez działania szturmowe na lądzie, aż po wykonywanie taktycznych uderzeń atomowych.

Skład typowej grupy lotniczej:
• 24 samoloty myśliwskie F-14 Tomcat
• 24 samoloty myśliwskie F/A-18 Hornet
• 10 samolotów szturmowych A6-E Intruder
• 4 samoloty cysterny KA-6D Intruder
• 4 samoloty wczesnego ostrzegania E-2C Hawkeye
• 10 samolotów ZOP (zwalczania okrętów podwodnych) S-3A Viking
• 6 śmigłowców ZOP SH-3H Sea King

Zespół techniczny na lotniskowcu potrafi w ciągu dziesięciu minut w pełni przygotować i wysłać do akcji trzydzieści w pełni uzbrojonych samolotów. Ta niezwykła mobilność, szybkość działania i zdolność błyskawicznego reagowania w zależności od sytuacji stanowi jeden z najważniejszych i najbardziej charakterystycznych atutów lotniskowców tego typu.

By ułatwić poderwanie w powietrze z pokładu okrętu ważącej ponad dwadzieścia ton maszyny jak np. F/A-18 Hornet, niezbędne jest użycie tzw. katapulty parowej. Siła jej działania pozwala na rozpędzenie samolotu do prędkości ponad 200 km/h w dwie sekundy. Lotniskowiec typu Nimitz ma cztery takie katapulty. Do zatrzymania lądującego na pokładzie samolotu wykorzystuje się długą na 270 metrów stalową linę zwaną „łapaczem”. Lina potrafi zatrzymać dwudziestoczterotonowy samolot lądujący z prędkością 240 km/h na odcinku długości ok. 100 m w ciągu niecałych dwóch sekund. Podczas lądowania, które rozpoczyna się praktycznie już w odległości 50 km od lotniskowca, maszyna zaczepia zamocowanym z tyłu kadłuba hakiem o jedną z czterech takich lin, rozwijanych ze specjalnych bębnów hamujących na ukośnym pokładzie do lądowania. Samo podejście do lądowania ułatwia, zwłaszcza w nocy, system czerwono – zielonych świateł zwanych „klopsikami”, które umiejscowione są na obrzeżach pasa do lądowania. Pokazują one pilotowi, gdzie dokładnie leży ścieżka schodzenia. Jeżeli pilotowi nie powiedzie się pierwsza próba lądowania (źle wymierzy odległość bądź nie zaczepi haka o „łapacza”, musi ponawiać próby aż do skutku). Jeśli kończy mu się paliwo, może je pobrać z latających zwykle blisko lotniskowca samolotów-minicystern KA-6D Intruder. Zazwyczaj utrzymuje się co najmniej dwa takie samoloty w powietrzu lub więcej, jeżeli jest taka potrzeba. Na pilotów, którym nie uda się kilka prób pod rząd, mówi się w slangu załogi „zezowaci”. Przed każdym startem samolotów spora grupa członków personelu technicznego przemierza pokład szeroką tyralierą, zbierając wszelkie drobne przedmioty z pokładu, by nie zostały zassane przez silniki samolotów i nie spowodowały ich awarii.

Zespół obsługi technicznej sprzętu lotniczego dzieli się na kilka kategorii. Każda z nich charakteryzuje się innym kolorem ubioru. Do najważniejszej z nich zaliczają się ubrani na żółto oficerowie pokładowi, nadzorujący katapulty i liny hamowania. To oni są odpowiedzialni za wszystkie starty i lądowania. Kiedy samolot podkołuje na start, „żółty” chwyta przegub dłoni drugiej ręki, czym sygnalizuje pilotowi, że maszyna jest zaczepiona do haka katapulty. Pięć rozprostowanych palców to sygnał dla pilota: daj pełną moc silników. Salutem dłoni do kasku lotnik sygnalizuje, że zrozumiał polecenie. Siłę ciągu silników pilot może zredukować w jednym tylko przypadku – kiedy w krytycznym momencie „żółty” stanie przed „nosem” jego samolotu. Oznacza to, że start wstrzymano.

Bezpośrednio „żółtym” podlegają „zieloni”, czyli personel obsługujący urządzenia katapultowe. Na zielono ubrani są także mechanicy, którzy dokonują finalnego przeglądu przed startem samolotu. „Niebiescy” to ludzie obsługujący windy i ciągniki holujące, a białe stroje noszą oficerowie, którzy dbają o bezpieczeństwo ruchu na pokładzie i obserwują starty i lądowania. Kolor czerwony jest zarezerwowany dla mechaników zajmujących się uzbrojeniem samolotów i broni stałej lotniskowca; jest to również kolor specjalistów ds. usuwania kraks, jakie wyrządzić mogą np. nieudane lądowania. Kolor fioletowy to domena członków personelu, którzy tankują paliwo do samolotów i śmigłowców. Na brązowo ubierają się szefowie obsługi lotniczej.

Okręty Nimitz poza bronią typowo ofensywną, jaką są oczywiście samoloty, posiadają także uzbrojenie defensywne. W jego skład wchodzą trzy wyrzutnie rakiet NATO Mk 29 Sea Sparrow, umieszczone z przodu i tyłu prawej burty okrętu. Każda wyrzutnia potrafi wystrzeliwać osiem rakiet, posiadających bardzo krótki czas reakcji i naprowadzanych za pomocą półaktywnej głowicy radarowej. System ten pojawił się po raz pierwszy na lotniskowcu CVN 70 „Carl Vinson”i zastąpił system BPDMS (Basic Point Defense Missile System) stosowany na dwóch poprzednich okrętach – CVN 68 i 69. Ponadto lotniskowiec może się bronić przeciwko atakom z powietrza za pomocą zestawu Mk 15 Vulcan/Phalanx 20 mm. W skład takiego zestawu wchodzą, poza działkiem o szybkostrzelności 3000 strzałów na minutę, dwa radary: jeden umieszczony nad działkiem, który śledzi cel i drugi umieszczony pod działkiem, śledzący tor lotu pocisków. Komputer sprawdza trasę lotu pocisków i nanosi poprawki. Każdy lotniskowiec typu Nimitz posiada trzy zestawy Vulcan/Phalanx.

Najważniejsze operacje bojowe z udziałem jednostek typu Nimitz:

• 1991 r. – „Pustynna Burza”
• 1992 r. – „Southern Watch”
• 1994 r. – „Uphold Democracy”
• 1998 r. – „Pustynny Lis”
• 2001 r. – „Enduring Freedom”
• 2003 r. – „Iracka Wolność”

Grupa Uderzeniowa Lotniskowca

Lotniskowce typu Nimitz oraz inne lotniskowce US Navy działają często w tzw. Grupie Uderzeniowej Lotniskowca (ang. Carrier Strike Group). US Navy utrzymuje dwanaście takich grup – jedenaście w USA i jedną w Japonii. W skład takiej grupy wchodzi oczywiście najważniejsze jednostka – lotniskowiec, który jest jednocześnie okrętem flagowym całej grupy, dowodzonym przez admirała floty. Ponadto w skład grupy wchodzi „skrzydło powietrzne” – czyli samoloty, które przewozi lotniskowiec. Do tego grupie zawsze towarzyszy DESRON (ang. Destroyer Squadron – szwadron niszczycieli i krążowników). W jego skład wchodzi 1 – 2 krążowników rakietowych typu Ticonderoga, wyposażonych w system AEGIS (ang. Advanced Electronic Guidance Information System, System Wczesnego Ostrzegania, Wykrywania i Namierzania wielu celów jednocześnie) oraz przynajmniej dwa niszczyciele rakietowe typu Arleigh Burke wyposażone, podobnie jak krążowniki, w system AEGIS oraz kierowane pociski rakietowe typu Tomahawk. Całemu zespołowi towarzyszą jeszcze zwykle dwa myśliwskie okręty podwodne typu Los Angeles – głównie do obrony przed innymi okrętami podwodnymi. Do tego specjalny okręt amunicyjno – zaopatrzeniowo – paliwowy, dostarczający wszystko co jest niezbędne do funkcjonowania grupy uderzeniowej.

Grupa Uderzeniowa Lotniskowca operuje zazwyczaj do sześciu miesięcy, ale zazwyczaj jest to okres znacznie krótszy. Powoływana jest do pełnienia wielu ważnych zadań, takich jak:
– ochrona marines dokonujących desantu na danym obszarze,
– ochrona interesów politycznych i ekonomicznych Stanów Zjednoczonych w danym rejonie świata,
– demonstrowanie siły militarnej i politycznej USA,
– branie udział w wielkich „morskich grach wojennych”, często z okrętami innych państw,
– operacje bojowe.

Grupa Uderzeniowa Lotniskowca reprezentuje niesamowitą siłę ognia. Ponad osiemdziesiąt samolotów z pokładu lotniskowca zdolnych jest do przenoszenia taktycznych ładunków jądrowych. Krążowniki i niszczyciele zdolne są wystrzeliwać pociski manewrujące Tomahawk o zasięgu ponad 1000 km i ogromnej precyzji namierzania i trafiania w cel. Taki zespół znacznie przewyższa swoją potęgą siły morskie i powietrzne większości krajów na świecie. Do tego, dzięki systemowi AEGIS zdolnemu śledzić sto celów jednocześnie oraz samolotom wczesnego wykrywania i ostrzegania takim jak E2-C Hawkeye, zespół potrafi błyskawicznie zlokalizować zagrożenie i bardzo szybko na nie zareagować.

Bibliografia:

Współczesna wojna morska, Wydawnictwo Espadon 1994.
Współczesne samoloty rozpoznawcze, BGW 1992.
Lotniskowiec USS Bush, Discovery Channel – inżynieria ekstremalna.
http://pl.wikipedia.org/wiki/USS_Nimitz