Wpisy w kategorii Książki

Klementyna Suchanow, Autorka „Królowej Karaibów”, wyrusza w podróż na Kubę w poszukiwaniu korespondencji pomiędzy Witoldem Gombrowiczem a nieco już zapomnianym kubańskim poetą Virgiliem Piñerą. Podróż jest okazją do przybliżenia obecnego oblicza wyspy, wciąż znajdującej się pod urokiem Fidela Castro. Autorka snuje więc opowieść na trzech płaszczyznach. Z jednej strony porusza historię wyspy, kreśląc przyczyny i skutki rewolucji; z drugiej – wchodzi w świat artystów Kuby, ukazuje ich życie prywatne, uchyla, nieraz bardzo wstydliwego, rąbka tajemnic ich twórczości; wreszcie wyprawa Autorki jest pretekstem do spojrzenia na współczesną Kubę.

Z dużą dozą satysfakcji odnotowuję każde ukazanie się publikacji poświęconej historii Trzeciej Rzeszy. Ktoś mógłby powiedzieć, że już wszystko zostało powiedziane i napisane. Tymczasem pojawiają się nowe ustalenia, nowe fakty, które umożliwiają reinterpretację dotychczasowego dorobku naukowego. Zadowolenie jest tym większe, gdy problematyka dotyczy służb specjalnych. Charakter ich działań ciągle uniemożliwia pełny dostęp do materiałów archiwalnych, mimo że sprawy, których one dotyczą, sięgają tak naprawdę zamierzchłej z punktu widzenia współczesnego czytelnika historii. Dlatego z niecierpliwością i ciekawością oczekiwałem przesyłki z książką Christera Jörgensena „Szpiedzy – tajna armia Hitlera”, która ukazała się nakładem wydawnictwa RM w serii „Sekrety Historii”. Lektura przeciągnęła się w czasie, co opóźniło przygotowanie omówienia, ale o powodach piszę później.

Po przeczytaniu zastanowiło mnie z jednej strony pobieżne potraktowanie niektórych tematów, a z drugiej – zbytnia szczegółowość w przedstawieniu innych. Co do szczegółowości – mam na myśli przede wszystkim opisy bitew o Kretę, Stalingrad, Normandię i Berlin. Jest to poniekąd zrozumiałe, gdyż Beevor napisał opasłe pozycje na te tematy i zapewne część akapitów po prostu przekleił. Nawet jednym zdaniem nie opisał natomiast bitwy nad Bzurą, choć zamieszczona jest informacja o złapaniu przez Brytyjczyków dwunastu prostytutek na usługach armii włoskiej w Tobruku. Nic prawie nie ma o roli i postawie Kościoła katolickiego wobec zagłady Żydów. Antypodami dla Beevora są zmagania wojsk włoskich we wschodniej Afryce czy polityka państw Ameryki Południowej oraz ich ustosunkowanie się do wypowiedzenia wojny Trzeciej Rzeszy.

Znacie to uczucie, kiedy chwytacie do ręki książkę, a ona swą grubością – chociaż nie wiem jak byście kochali historię – Was przeraża i mówicie: „Nie ma takiej możliwości, żebym ją całą przeczytał!”. Też ostatnio tak miałem, lecz od razu mogę wszystkich uspokoić – było warto. Książka jest gruba, ale ja po prostu ją pochłonąłem, choć bardzo duży wpływ na to miał nie tyle ciekawy temat, ile specyficzny sposób, w jaki została napisana. No ale po kolei.

Od połowy lat dwudziestych Józef Stalin konsekwentnie budował podwaliny pod wprowadzenie dyktatury. Jednym z jej najważniejszych narzędzi był aparat bezpieczeństwa. Posłuszne i bezwolne narzędzie w rękach tyrana okazało się bardzo skuteczne w procesie likwidacji jego prawdziwych i domniemanych przeciwników. Tych wewnątrz państwa i tych, którzy zdążyli uciec za granicę. Nikt nie mógł się czuć bezpieczny, nawet ci, którzy jednego dnia byli myśliwymi – bo drugiego mogli się znaleźć w roli tropionej zwierzyny. Apogeum zbrodni osiągnięto w drugiej połowie lat trzydziestych, w okresie „wielkiej czystki”. I o tym jest książka Nikity Pietrowa, rosyjskiego historyka i działacza stowarzyszenia Memoriał.

W ubiegłym roku doczekaliśmy się publikacji wojennych wspomnień Romana Starzyńskiego. Znane nazwisko? Powinno być, bo chodzi o starszego brata ostatniego prezydenta Warszawy w międzywojniu, Stefana Starzyńskiego. Solidna, prawie pięciusetstronicowa, publikacja Instytutu Wydawniczego Erica i Wydawnictwa Tetragon to obowiązkowa lektura dla miłośników Legionów, wysoce zalecana wszystkim osobom interesującym się frontem wschodnim pierwszej wojny światowej.

Autor krok po kroku analizuje nie tylko to, w jaki sposób i po co powstały te właśnie oddziały, które miały się okryć tak mroczną sławą. Co ważne, Łukasz Gładysiak opisuje współzałożycieli, funkcjonariuszy i żołnierzy jako produkty reżimu, któremu służyli. Reżim ten był nie tyle okrutny i wyprany z jakiegokolwiek człowieczeństwa, ile był ogromną biurokratyczną machiną, w której krok po kroku cześć obywateli stawała się danymi statystycznymi. Tak samo działo się na podbitych terenach Europy. Autor pokazuje również – co bardzo ważne – drogi „karier” samych funkcjonariuszy SD i SS, członków Einsatzgruppen.

Dan Hampton to z pewnością jeden z najbardziej doświadczonych lotników wojskowych ery pozimnowojennej. Zaliczył dwie wojny w Zatoce Perskiej, spędził 608 godzin w kokpicie w misjach bojowych i zasłynął jako najskuteczniejszy z Wild Weasels – 21 zlikwidowanych stanowisk obrony przeciwlotniczej. Teraz, jako podpułkownik w stanie spoczynku, poświęcił się karierze pisarskiej, opublikował już nie tylko autobiografię, ale i niedostępną (jeszcze?) po polsku powieść „The Mercenary”.

Od dwóch lat Iwona Kienzler jest chyba najpłodniejszą autorką współpracują z warszawską Belloną. W tak krótkim okresie zdążyła wydać już osiem książek. Zdecydowana większość dotyczy prywatnego życia polskich władców. Temat atrakcyjny dla „wszystkich”. Już same tytuły – „Mocarz alkowy” (to o Auguście Mocnym), „Wierny mąż niewiernych żon” (biedny Jagiełło…) – zachęcają co bardziej ciekawskich do lektury. W tym samym duchu zatytułowano, używając sprytnej gry słów, książkę poświęconą Kazimierzowi Wielkiemu. Rzeczywiście – „wielkiemu”, bo podwójnemu bigamiście.

Kiedy Winston Churchill, przemawiając w Fulton, wspomniał o żelaznej kurtynie, prawdopodobnie nie myślał, że jego metafora przybierze bardzo realną formę. Aby zapobiec ucieczkom z demoludów na Zachód, trzeba było czegoś więcej niż licznych patroli granicznych z psami tropiącymi – ludzie szukający wolności byli zbyt zdeterminowani. Dlatego pojawiły się doskonalsze metody uszczelniania granic państw socjalistycznych: zasieki, płoty z drutu kolczastego, pola minowe, a wreszcie automatyczne wieżyczki z karabinami maszynowymi przy murze berlińskim oraz nie tak dobrze znany z historii płot pod napięciem 5000 woltów w Czechosłowacji.