1 września upływa okrągły wiek od dnia utworzenia w 1919 roku najstarszej obecnie istniejącej eskadry w amerykańskim lotnictwie marynarki wojennej: VFA-14 „Tophatters”. Dziś jednostka stacjonuje w NAS Lemoore w Kalifornii. Od 2002 roku lata na myśliwcach F/A-18E i jest jedną z trzech pierwszych z ponad trzydziestu eskadr bojowych US Navy przezbrojonych w Super Hornety.

Historia VFA-14 wiąże się z kolebką lotnictwa morskiego Stanów Zjednoczonych, założoną dwa lata wcześniej kalifornijską bazą lotniczą NAS San Diego (obecnie NAS North Island). Od czasu utworzenia eskadra była bombową, torpedową, rozpoznawczą, patrolową, szturmową, myśliwską, a w końcu myśliwsko-szturmową. W 1926 roku operowała z pokładu pierwszego amerykańskiego lotniskowca, USS Langley (CV 1).

Istnieją różne wersje pochodzenia nazwy i charakterystycznego logo jednostki, w postaci cylindra (po angielsku high hat lub top hat). Według jednej z nich nazwa „High Hatters”, zastąpiona później przez „Top Hatters” i „Tophatters”, wzięła się od popularnego wówczas projektu muzycznego Franka Luthera. Wedle innej kłopoty z jednym z pierwszych używanych przez eskadrę typów maszyn były tak duże, iż dowódca wpadł na pomysł podbudowania morale podwładnych przed dobrze kojarzące się insygnia.

Eskadra co najmniej trzykrotnie zaistniała na srebrnym ekranie. To właśnie jej samoloty O2C-2 ostrzelały i pokonały wielką małpę w filmie „King Kong” z 1933 roku (co próbowano odtworzyć też w remake’u z 2005 roku). Co ciekawe, jeden z reżyserów, Merian Cooper, jako pilot brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Jednostka była też bohaterką dwóch filmów o pilotach bombowców nurkujących: „Hell Divers” z Clarkiem Gable’em z 1931 roku i „Załogi bombowca” z Errolem Flynnem z 1941 roku.

Na przestrzeni stu lat eskadra używała bardzo różnych maszyn, od pierwszych dwupłatowców Curtissa i Boeinga przez typy takie jak SB2U Vindicator, SBD Dauntless, SB2C Helldiver, F4U Corsair, F3D Skyknight i F3H Demon, aż po legendarne F-4 Phantomy. Pod koniec ubiegłego wieku, gdy nosiła oznaczenie VF-14, najbardziej mogła się jednak kojarzyć z używanymi przez nią myśliwcami F-14 Tomcat.

„Tophatters” operowali z pokładów trzydziestu dwóch amerykańskich lotniskowców, a po drugiej wojnie światowej wzięli udział w czterdziestu jeden pełnych rejsach operacyjnych. Swój ostatni jak dotąd rejs, na pokładzie lotniskowca USS John C. Stennis (CVN 74), eskadra VFA-14 zakończyła w maju bieżącego roku.

Zobacz też: 100. urodziny dwóch eskadr myśliwskich US Air Force

(„Combat Aircraft” nr 9/2019, „Aviation Classics” nr 13)

US Navy / Mass Communication Specialist 3rd Class Grant G. Grady