SEPECAT Jaguar GR.1A jest jednomiejscowym, dwusilnikowym górnopłatem, zaprojektowanym zgodnie z regułą pól, pełniącym rolę samolotu myśliwsko-bombowego. Resurs płatowca wynosi 6000 godzin lotu.

Kadłub jest metalową konstrukcją półskorupową, składającą się z trzech głównych zespołów. Jego przednia i środkowa część, produkowana przez stronę francuską, ma przekrój kołowy przechodzący ku tyłowi w prostokąt o zaokrąglonych narożach. W dziobie samolotu poniżej rurki Pitota znajduje się okienko laserowego znacznika celów, a za nim przedział wyposażenia.

Skrzydła, produkcji brytyjskiej, metalowe, półskorupowe, trójdzielne, o obrysie trapezowym z uskokiem na krawędzi natarcia, o kącie skosu 40° w jednej czwartej cięciwy i ujemnym wzniosie poprzecznym wynoszącym 3°. Wyposażono je w pojedyncze kierownice biegnące od uskoku w krawędzi natarcia do klap. Skrzydła o konstrukcji dwudźwigarowej, z pokryciem frezowanym z płyt duralowych razem z usztywnieniami. Centralny podzespół skrzydła zamocowany jest do kadłuba przy pomocy sześciu węzłów mocowania rozmieszczonych symetrycznie po trzy z obu jego stron. Ich zewnętrzne części są wyposażone w słoty i nie mają klasycznych lotek. Skuteczne sterowanie kierunkiem lotu umożliwiają przy małych prędkościach dwuczęściowe spoilery umieszczone na górnej powierzchni skrzydeł, a przy dużych prędkościach różnicowe wychylanie płyt stateczników wysokości. Działanie klap i slotów jest sprzężone w ten sposób, że wychylenie klap o 40° przy starcie i lądowaniu poprzedza wychylenie slotów. Zastosowanie slotów zmniejsza też promień krzywizny toru lotu w zakręcie.

Usterzenie o konstrukcji klasycznej. Statecznik pionowy konstrukcji półskorupowej, duralowej, dwudźwigarowej, o kącie skosu 43° w jednej czwartej cięciwy, wyposażony w ster kierunku. Płytowe usterzenie poziome o konstrukcji przekładkowej ma kąt skosu 40° i ujemny wznios -10°. Jego płyty mogą być wychylane synchronicznie w tym samym kierunku lub różnicowo w przeciwne strony. Zgodne wychylenie daje w efekcie zmianę wysokości, różnicowe natomiast umożliwia zmianę przechylenia i kierunku lotu. Na. szczycie statecznika pionowego znajduje się anteny radiostacji krótko- i ultrakrótkofalowej, a poniżej, w prostopadłościennej osłonie przebiegającej poziomo w poprzek całego statecznika anteny systemu ostrzegawczego, a jeszcze niżej dwie szerokie i krótkie ostrzowe anteny systemu radionawigacyjnego VOR. Usterzenie jest produkowane w Wielkiej Brytanii.

Podwozie produkcji Messier-Hispano-Bugatti, trójpodporowe z kołem przednim, chowane w locie, z niskociśnieniowymi oponami i kołami produkcji Dunlopa, umożliwiającymi operacje z lotnisk polowych, wyposażone w amortyzatory olejowo-powietrzne. Wysuwanie i chowanie przy pomocy instalacji hydraulicznej. Koła mają hamulce hydrauliczne z układem przeciwpoślizgowym także Dunlopa. Podwozie przednie sterowane w czasie jazdy po ziemi w zakresie +/-55°. Na osłonie podwozia przedniego znajdują się dwa reflektory włączane przy lądowaniu. Oprócz hamulców aerodynamicznych i hamulców podwozia do skracania dobiegu może być stosowany albo hak do lądowania umieszczony z dołu kadłuba za wylotami silników, lub spadochron hamujący o powierzchni 5,5 m2 firmy lrving.

Zespół napędowy składa się z dwóch silników Adour zaprojektowanych z uwzględnieniem 1000-godzinnego resursu. Stosowano kilka kolejnych generacji tego silnika. Pierwszym powszechnie stosowanym był Adour 102 o ciągu 22,75 kN, a przy włączonym dopalaczu 32,5 kN. Począwszy od 1980 roku używane są silniki Adour 104 o ciągu 23,7 kN, z dopalaniem 35,75 kN. Adour został opracowany wspólnie przez firmy Turbomeca i Rolls-Royce. Jest to dwuwałowy, dwuprzepływowy (stopień dwuprzepływowości 0,8:1) silnik turboodrzutowy. Składa się z nieregulowanego wlotu powietrza, dwustopniowego wentylatora niskiego ciśnienia, pięciostopniowej, osiowej sprężarki wysokiego ciśnienia dających spręż 11:1, pierścieniowej komory spalania wyposażonej w 18 podających paliwo wtryskiwaczy, jednostopniowej turbiny osiowej wysokiego ciśnienia chłodzonej powietrzem napędzającej sprężarkę, jednost-pniowej turbiny niskiego ciśnienia napędzającej wentylator, dopalacza i regulowanej dyszy wylotowej.

Instalacja paliwowa składa się z dwóch skrzydłowych i 6 kadłubowych zbiorników o pojemności 4200 dm3 i maksymalnie trzech zbiorników o pojemności 1200 dm3 każdy, podwieszanych na pylonach podkadłubowym i wewnętrznych podskrzydłowych, oraz systemu uzupełniania paliwa w locie.

Instalacja klimatyzacyjna zapewnia w trybie automatycznym prawidłowe ciśnienie i temperaturę w kabinie i wymianę powietrza w tym obszarze i przylegającym przedziale wyposażenia.

Instalacja hydrauliczna dwuobwodowa zbudowana przez firmę Vickers. Każdy obwód jest niezależny od drugiego i zasilany przez własną pompę napędzaną przez jeden z silników napędowych samolotu. Ciśnienie w instalacji samolotu 20,7 MPa. Obwód zasilany z pompy na prawym silniku, wyposażony w hydroakumulator, zasila układy sterowania klap w postaci mechanizmów śrubowych produkcji Fairey Hydraulics, slotów, płytowych sterów wysokości i steru kierunku, oraz zasila układ wypuszczania i chowania podwozia oraz hamulce podwozia z układem przeciwpoślizgowym. Drugi obwód zasilany z pompy na lewym silniku, także z hydroakumulatorem, zasila drugi, dublujący pracę pierwszego, układ sterowania klap i slotów oraz zasila siłowniki hamulców aerodynamicznych, układ awaryjnego otwierania podwozia, układ sterowania kółkiem przednim i hamulce kół. W sytuacji awaryjnej pilot ma możliwość przełączenia danego obwodu na zasilanie z pompy napędzającej normalnie drugi obwód.

Instalacja elektryczna składa sie z dwóch prądnic prądu przemiennego o mocy 15kVA każda. Konieczne zasilanie prądem stałym umożliwiają dwa przetworniki o mocy 4kW każdy.

Zasilanie rezerwowe z akumulatorów o pojemności 15Ah. Instalacja tlenowa zapewnia zasilanie maski tlenowej pilota oraz jego ubioru przeciwprzeciążeniowego.

Wyposażenie awioniczne składa się z następujących elementów: – radiowysokościomierza konstrukcji firmy Honeywell, produkowanego na licencji przez Smiths Industries; – busoli E2B; – radiostacji ultra- i krótkofalowej Plessey PTR377 VHF/UHF; – radiostacji krótkofalowej Marconi Avionics (niektóre samoloty uczestniczące w operacji „Warden” otrzymały inną radiostację o zmienionej pojedynczej antenie w kształcie litery T, umieszczonej w miejsce dwóch szablastych położonych na grzbiecie kadłuba za kabiną pilota); – systemu nawigacji radiowej Cossor CILS 75 ILS, planowane jest jego zastąpienie przez system VOR/ILS Magnavox; – systemu identyfikacji swój-obcy IFF firmy Cossor spełniającego w obecnie stosowanej wersji wymogi NATO-wskiej normy Mk XII. Norma ta przewiduje możliwość jednoczesnego nadawania kilku różnych sygnałów identyfikacyjnych na różnych częstotliwościach, w tym jednego kodowanego przy pomocy specjalnego układu wytwarzanego w USA wyłącznie dla samolotów NATO; – systemu nawigacji bezwładnościowej i celowania bronią Ferranti FIN 1064, który zastąpił wcześniej stosowany układ Marconi Avionics NAVWASS z komputerem MCS 920M. Nowy system jest lżejszy o 50 kg, i ma zwiększoną pamięć operacyjną z 16k do 64k; – platformy żyroskopowej o trzech stopniach swobody E3R z bezwładnościowym czujnikiem prędkości sprzężonym z automatycznym pilotem i projektorem mapy w kabinie; – centrali danych aerodynamicznych firmy Marconi Avionics; – wyświetlacza przeziernego HUD firmy Smiths Industries; – wskaźnika wysokościomierza także Smiths Industries; – systemu sterowania bronią firmy Ples-sey; – systemu LRTMS (Laser Ranger and Target Marker System) składającego się laserowego dalmierza Ferranti 105 i znacznika celów Ferranti 106 w oszklonym nosie samolotu; – urządzenia ostrzegawczego Sky Guardian wprowadzonego w okresie przygotowań do wojny w Zatoce Perskiej w miejsce starszego ARI 18223.

Aby umożliwić przesyłanie danych między systemami w 1992 roku zastosowano szynę danych zgodną z normą MIL 1553B, co umożliwiło wykorzystanie zasobników TIALD i szerokie zastosowanie broni klasy „wystrzel i zapomnij”.

Uzbrojenie stałe składa się z dwóch zabudowanych w kadłubie samolotu brytyjskich działek 30 mm Royal Ordnance Aden z zapasem po 150 nabojów na działko, umieszczonych po obu stronach kadłuba poniżej kabiny.

Uzbrojenie podwieszane może być mocowane na pięciu (francuskich) pylonach podwieszania uzbrojenia: podkadłubowym Alkan 905 o nośności 1134 kg z dwoma węzłami mocowania, wewnętrznych podskrzydłowych Alkan 900 o podobnej nośności i jednym węźle oraz dwóch zewnętrznych podskrzydłowych Alkan 610 o nośności 567 kg. Na wewnętrznych pylonach mogą być podwieszane specjalne stosowane tylko na Jaguarach adaptery umożliwiające podwieszenie dwóch bomb jedna za drugą. W miejsce grzebieni aerodynamicznych nad skrzydłami można zamontować pylony do przenoszenia pocisków powietrze-powietrze Sidewinder lub Matra R550 Magie. Na pylonach mogą być podwieszane odłamkowo-burzące bomby 1000-funtowe (do ośmiu sztuk), bomby kasetowe Hunting BL 755, CBU-87 Rockeye II i Matra Beluga, zasobniki Matra 155 z 18 rakietami niekierowanymi 68 mm SNEB, kanadyjskie zasobniki Bristol Aerospace LAU-5003B/A z 19 rakietami niekierowanymi CRV kalibru 68 mm oraz laserowo kierowane bomby Paveway wszystkich generacji.

Najsilniejszym rodzajem uzbrojenia ofensywnego przewidzianego dla tej maszyny jest bomba atomowa WE177. Dla treningu można podwiesić specjalne adaptery CBLS (Carrier Bombs Light Stores) dla ćwiczebnych bomb 4,5 kg, 9 kg i 18 kg. Samoloty w okresie poprzedzającym wojnę w Zatoce Perskiej wyposażono w rakiety Sidewinder AIM-9L na pylonach nadskrzydłowych. Wcześniej podwieszano często te rakiety na zewnętrznych pylonach podskrzydłowych. Na prawym zewnętrznym pylonie może być przenoszony wyrzutnik dipoli magnetycznych typu Matra Phimat, a na lewym zewnętrznym pylonie zasobnik do walki radioelektronicznej Westinghouse AN/ALQ-101. Na kadłubie pod silnikami montowane są dwa wyrzutniki flar Tracor AN/ALE 40.

Zamiast pylonu podkadłubowego można zamontować zasobnik rozpoznawczy produkcji British Aerospace zawierający aparaty fotograficzne do fotografii panoramicznej i kamerę podczerwieni do obserwacji niezależnej od pory dnia i pogody typu 401, produkcji BAe Dynamics. Zasobnik ma kształt zbliżony do cygara z uchwytami umożliwiającymi podwieszenie na kadłubowych węzłach stosowanych normalnie do mocowania pylonu podkadłubowego. Aparatura rozpoznawcza pracująca w zakresie promieniowania podczerwonego zamontowana jest w tylnej części zasobnika i współpracuje z systemem nawigacji bezwładnościowej samolotu.

Do pierwszej akcji bojowej z udziałem Jaguarów doszło w 1977 roku, gdy nastąpiła eskalacja działań zbrojnych prowadzonych przez Front Wyzwolenia Sahary Zachodniej POLISARIO, cieszący się poparciem Libii, przeciwko sprawującym władzę na terytorium Sachary Zachodniej Maroku i Mauretanii. Gdy wykryto silną kolumnę zmotoryzowaną POLISARIO maszerującą od granicy w stronę dużych miast i wybrzeża, Francja postanowiła udzielić pomocy zaprzyjaźnionym rządom. Pomoc urzeczywistniła się w ramach operacji „Le matin” (Poranek). W jej ramach przerzucono 4 samoloty z eskadry EC3/11 Corse z Toul-Rosiers poprzez Dakar w Senegalu nad Saharę, gdzie wykonały one uderzenie bombowe na wykryte cele. Korzystano przy tym z pomocy latających zbiornikowców C-135F i transportowców Transall. Jeden z Jaguarów na skutek awarii systemu tankowania w powietrzu musiał lądować w Dakarze. Operację powtórzono dwukrotnie w krótkich odstępach czasu paraliżując akcję POLISARIO.

Echa operacji Poranek rozeszły się szeroko, a jednym z efektów skuteczności wykazanej przez Jaguary był zakup tego typu maszyn przez Nigerię.

Na skutek porozumień międzyrządowych w latach osiemdziesiątych wydzielone formacje francuskich Jaguarów zaczęły stacjonować w Bangui w Republice Afryki Środkowej, Libreville w Gabonie i Dakarze w Senegalu. Toteż gdy doszło do eskalacji następnego konfliktu w Afryce w rejonie w którym Francja ma swoje interesy, znalazły się one znowu w walce. W 1985 roku doszło do ofensywy wojsk GUNT Goukumi Weddeye wspieranego przez Libię na stolicę Czadu Ndżamenę utrzymywaną przez armię narodową prezydenta Hissène’a Habrégo.

Na pomoc rządowi w ramach operacji „Epervier” (Krogulec) i „Mante” (Płaszcz) do Ndżameny przerzucono Jaguary z 7 i 11 Pułku stacjonujące w bazach w Afryce. Prawdopodobnie wysłane maszyny wykonywały uderzenia na nadchodzące z północy wojska. Najbardziej śmiałą i najbardziej znaną operacją w jakiej brały one udział był nalot stacjonujących w Bangui maszyn na libijską bazę Wadi-Doum stanowiącą ze swoim lotniskiem podstawę do działań na południu. Jaguary po długotrwałym locie z użyciem tankowców powietrznych 16 lutego 1986 roku zbombardowały z zaskoczenia, w locie na małej wysokości pas startowy tej bazy. Każdy z atakujących samolotów uzbrojony był prawdopodobnie w bomby Thomson-Brandt BAP-100 na wewnętrznych pylonach pod-skrzydłowych, zbiornik podwieszany pod kadłubem, zasobnik do walki radioelektronicznej Thomson CSF Barracuda oraz zasobnik z dipolami zakłócającymi Matra Phi-mat na zewnętrznych pylonach.

Najbardziej masowe użycie samolotów Jaguar przyniósł konflikt w Zatoce Perskiej. Po raz pierwszy obok francuskich, w walce znalazły się brytyjskie maszyny. 11 sierpnia 1990 roku, 48 godzin po zatwierdzeniu przez sekretarza obrony Toma Kinga planów operacji „Granby” na Bliski Wschód wyruszyło 12 Jaguarów tworzących tak zwany Jaguar Detachment (JagDet) pod dowództwem Wg Cdr. Billa Pixtona. Po przelocie z uzupełnianiem paliwa w locie i miedzylądowaniami w Gibraltarze i w bazie Akrotiri na Cyprze samoloty znalazły się w Thumrait w Omanie, skąd w październiku przesunięto je na lotnisko międzynarodowe Muharaq w Bahrajnie położonym znacznie bliżej Kuwejtu. W połowie listopada dokonano wymiany pilotów, wysyłając na Bliski Wschód nową zmianę, której zapowiedziano półroczny pobyt w tej strefie. Właśnie ta zmiana licząca 22 pilotów wzięła udział w działaniach zbrojnych. Czterech z nich pochodziło z 6 dywizjonu, dziewięciu z 41 dywizjonu, siedmiu z 54 dywizjonu, a 226 OCU było reprezentowane przez dwóch pilotów. Było wśród nich dwóch specjalistów od lotów rozpoznawczych, w tym Sqn. Ldr. David Bagshow, 54-letni pilot z nalotem 4000 godzin na Jaguarach. Także w końcu 1990 roku wymieniono samoloty zespołu, przygotowując od akcji 12 maszyn pochodzących z 6 i 41 Dywizjonu, reprezentujących standard GR.1A, wyposażonych w nadskrzydłowe pylony z Sidewinderami AIM-9L, zasobnik do walki radioelektronicznej ALÓ-101, zasobnik Matra Phimat na pylonach zewnętrznych i dwa wyrzutniki flar ALQ 40 pod kadłubem (Sidewindery przeznaczono do samoobrony na wypadek spotkania myśliwców przeciwnika). Były też zdolne do przenoszenia zasobników rozpoznawczych pod kadłubem.

17 stycznia 1991 roku w pierwszym dniu operacji „Desert Storm” i jednocześnie pierwszym dniu ofensywy powietrznej Sprzymierzonych przeciwko Irakowi wykonano pierwsze zadanie bojowe. Każdy z samolotów był wyposażony w dwie bomby odłamkowo-burzące 1000-funtowe pod kadłubem i zbiorniki podwieszane na wewnętrznych pylonach. Celem były pozycje wojsk irackich na terenie Kuwejtu. W kolejnych misjach bojowych zaczęto stosować tylko pojedynczy zbiornik podwieszany pod kadłubem i po dwie bomby na wewnętrznych pylonach (w sumie cztery), przymocowane przy pomocy brytyjskich adapterów.

Oprócz brytyjskich 1000-funtowych bomb odłamkowo-burzących, stosowano angielskie bomby kasetowe Hunting BL 755 i podobne amerykańskie CBU-87 Rockeye II. Bomby BL 755 są przeznaczone wyłącznie do zrzutu z niskiej wysokości i w związku z odejściem od lotów na małej wysokości, ze względu na silny ogień artylerii przeciwlotniczej i neutralizację systemów rakietowych zwalczających samoloty na średnich wysokościach rzędu 3000 m użyto ich tylko 8 sztuk. W lotach na średnich wysokościach na masową skalę stosowano bardziej uniwersalne Rockeye II pochodzące z amerykańskich magazynów, bowiem RAF ich nigdy nie kupował. Były one skutecznie stosowane przeciwko sile żywej przeciwnika, jego lekko opancerzonym pojazdom, składom nie chronionym przez schrony. Ponieważ w Muharaq nie stacjonowały amerykańskie samoloty a wyłącznie brytyjskie, to w składach amunicyjnych nie było tych bomb i RAF poprosił US Air Force poprzez dowództwo operacji w Rijadzie o przysłanie ich już po pierwszych doświadczeniach z początkowych dni konfliktu, a zamówiona przesyłka dotarła 28 stycznia. Stosowano także zasobniki LAU-5003B/A z 19 rakietami Bristol Aerospace CRV7 (2,75 cala) produkcji kanadyjskiej. Wprowadzono je do użytku w lotnictwie brytyjskim w końcu 1990 roku, ale początkowo nie udawało się osiągnąć wystarczającej dokładności trafienia ze względu na działanie systemu nawigacji i celowania. Przy pomocy wytwórcy tego systemu – firmy Ferranti, udało się przezwyciężyć te problemy i wyrzutnie LAU zostały z powodzeniem zastosowane w akcji. Niekiedy też cele były niszczone ogniem broni pokładowej.

SEPECAT Jaguar GR: Dane taktyczno-techniczne

Rozpiętość: 8,69 m
Wysokość: 4,92 m
Pow. Nośna: 24,00 m2
Masa pustego: 7000 kg
Masa max: 15500 kg
Prędkość max na 11000 m: 1,6 Ma
Pułap: 14300 m
Zasięg max: 4210 m

Bibliografia:

1. „Nowoczesne myśliwce” Mike Spick wyd. DEBIT
2. Typy Broni i Uzbrojenia wyd. Bellona i Agencja Wydawnicza CB
3. „Przegląd konstrukcji lotniczych wyd. Altair
4. „Współczesne Uzbrojenie i Technika Wojskowe – MYŚLIWCE I SAMOLOTY STEALTH” wyd. BELLONA
5. „ENCYKLOPEDIA – Współczesne lotnictwo wojskowe” Michael Taylor
6. „AERO Technika Lotnicza”