W wodzie, podobnie jak w powietrzu i na lądzie, coraz więcej zadań wykonują pojazdy bezzałogowe. Ich głównymi zaletami są niższe koszty, mniejsze wymiary, a przede wszystkim możliwość działania w rejonach niebezpiecznych bez narażania życia żołnierzy. Jeden z najtrudniejszych obszarów działania sił zbrojnych to morskie głębiny: nie dość, że same warunki środowiskowe są w nich bardzo wymagające (ciśnienie, gwałtowne zmiany warunków i tym podobne), to jeszcze czyhają tam różne niebezpieczeństwa czysto militarne, a zwłaszcza miny.
Korzystając z możliwości, jakie dają pojazdy bezzałogowe, oraz wychodząc naprzeciw oczekiwaniom flot z całego świata, które poszukują zaawansowanych i skutecznych, a przy tym opłacalnych ekonomicznie, systemów przeciwminowych, szwedzki Saab zaprojektował i wprowadził do produkcji wielozadaniowy modułowy pojazd podwodny AUV62, przeznaczony do rozpoznania przeciwminowego i zaawansowanego szkolenia w zwalczaniu okrętów podwodnych.
Operacje przeciwminowe
Tradycyjne podejście do zwalczania zagrożenia minowego zawsze wymagało wiele czasu i zasobów, zawsze też było niebezpieczne dla załóg trałowców. Pod tym względem AUV62-MR oferuje znacznie większe bezpieczeństwo, elastyczność i skrytość działania. Ponieważ ma wymiary standardowej torpedy, może być przenoszony zarówno przez okręty nawodne, jak i podwodne, a także użytkowany bezpośrednio z lądu. Pojazd jest całkowicie autonomiczny i niepołączony z nosicielem żadnym przewodem, niewielkie wymiary i praca pod wodą zaś znacznie utrudniają jego wykrycie. Ma to wielkie znaczenie na przykład w rozpoznaniu przeciwminowym plaż przed desantem.
W przypadku działania z okrętów podwodnych pojazd jest wypuszczany i odzyskiwany przez standardową wyrzutnię torpedową, a identyczne z torpedą budowy mechaniczna i elektryczna sprawiają, że na nosicielu nie trzeba dokonywać żadnych modyfikacji. Dokowanie na okręcie podwodnym nie dokonuje się automatycznie, ale przy pomocy innego pojazdu bezzałogowego – SUBROV – który wyposażony jest w uchwyt dla AUV62 i naprowadza go na luk wyrzutni torped. Z kolei okręty nawodne wyposaża się w urządzenie dokujące, które przenosi pojazd z wody z powrotem na pochylnię.
Po odpaleniu pojazd dokonuje rozpoznania warunków środowiskowych, po czym rozpoczyna realizację zadanej misji. Do poszukiwania min AUV62-MR wykorzystuje sonar z syntetyczną aperturą o rozdzielczości 4×4 centymetry. Dwie anteny znajdują się w bocznych burtach, trzecia zaś na dziobie – służy ona głównie do unikania przeszkód, ale także uczestniczy w poszukiwaniu obiektów minopodobnych. Zasięg sonaru wynosi 200 metrów w każdą stronę. Po wykryciu podejrzanego obiektu następuje wstępna identyfikacja przy pomocy wspomaganych komputerowo algorytmów wykrywania i klasyfikacji (Computer Aided Detection and Classification). Oprócz tego pojazd wykonuje sonarem dokładne zdjęcia i zapisuje położenie obiektu. Wstępne dane przekazuje się na nosiciela bezprzewodowo w czasie niemal rzeczywistym, a po powrocie na okręt wszystkie transferowane są na konsole operatorów i to oni dokonują ostatecznej identyfikacji.
Na tej samej zasadzie pojazd można wykorzystać do prowadzenia rozpoznania innego rodzaju, jak na przykład poszukiwania podmorskich instalacji, tworzenia map dna i batymetrii czy wykrywania wraków okrętów i samolotów lub ich fragmentów. W przypadku misji przeciwminowych urządzenie jest w stanie sprawdzić 2,5 kilometra kwadratowego morza w ciągu godziny, a w czasie misji rozpoznawczej (na przykład batymetrycznej) – aż 20 kilometrów kwadratowych.
Podejmowanie AUV62 z wody
Standardowa konfiguracja AUV62-MR składa się z następujących elementów (począwszy od nosa):
- skierowanego do przodu sonaru wysokiej częstotliwości do wykrywania przeszkód na trasie i zapełniania luki sonarów bocznych;
- bloku z systemem łączności podwodnej, wysuwanym masztem łączności radiowej i kamerą, odbiornikiem GPS, anteną WLAN, logiem i miernikiem prędkości dźwięku,
- zbiornika balastowego;
- bloku sonarów skierowanych na obie burty;
- bloku baterii wraz z ładowarką (liczba akumulatorów Li-ion może zostać zmniejszona lub zwiększona w zależności od planowanej długości misji; są one ładowane ze źródła zewnętrznego i nie muszą być usuwane z pojazdu na czas ładowania ani transportu);
- drugiego zbiornika balastowego;
- bloku napędowego wraz z systemem kontroli pojazdu.
Szkolenie ZOP
Tradycyjne szkolenie zwalczania okrętów podwodnych wymagało zaangażowania przede wszystkim… okrętów podwodnych. Należą one przeważnie do najważniejszych jednostek danej marynarki wojennej, ich włączenie do ćwiczeń jest zaś bardzo kosztowne i materiałochłonne. Dzięki wykorzystaniu AUV62-AT koszty te można drastycznie zmniejszyć, a przy tym mieć zaawansowane narzędzie do szkolenia, planowania i ewaluacji. Inną zaletą jest w tym przypadku natychmiastowa dostępność AUV62-AT i możliwość przenoszenia go przez nosiciela w dowolne miejsce.
AUV62-AT jest elastyczny i może być wykorzystywany w szkoleniu różnego rodzaju. Potrafi generować realistyczny hałas i echo sonarowe, jak te generowane przez prawdziwy okręt. Wszystko to dzięki zamontowanemu w części transportowej holowanemu przetwornikowi imitującemu fizyczne właściwości okrętu podwodnego. W umieszczonych na długiej linie przetwornikach znajdują się urządzenia analizujące pozycję sonarów aktywnych lub odpalonych torped, bo przy pomocy AUV62 można ćwiczyć również ten element sprawności bojowej. Operatorzy broni podwodnej muszą się naprawdę przykładać do swojej pracy, gdyż pojazd ma urządzenia, dzięki którym może zmylić systemy naprowadzające torped.
AUV62-AT doskonale imituje fizyczne cechy okrętów podwodnych.
Komputer pokładowy jest wyposażony w nowoczesne oprogramowanie, które może zmienić zachowanie AUV62 w zależności od taktyki przyjętej przez okręty ZOP. Raz symuluje bardzo ostrożny okręt podwodny, by za chwilę działać agresywniej. Już po odpaleniu pojazdu operator jest w stanie kontrolować jego prędkość i głębokość zanurzenia, jak również zmienić kurs czy charakterystykę akustyczną. Daje to marynarzom świetną szkołę i przygotowuje ich na zmienne warunki taktyczne, jakie mogą spotkać w czasie prawdziwych działań bojowych.
Budowa i działanie
AUV62 jest systemem w pełni autonomicznym i zaprojektowanym do prowadzenia długotrwałych misji podwodnych. Nawigacja przekazuje nosicielowi aktualną pozycję AUV62, co umożliwia jego odzyskanie, w razie gdyby coś poszło nie tak. Urządzenie jest kontrolowane przy pomocy konsoli planowania i analizowania misji (Mission Planning and Analysis Unit) i można na nim zaprogramować, by pojazd działał w pełni automatycznie, zadać określoną trasę albo wykonać zadanie w zdefiniowanym obszarze. Samo urządzenie ma dodatkowo umiejętność zoptymalizowania trasy, tak by maksymalnie wykorzystać swoje możliwości w danych warunkach. Jeśli AUV62 jest odpowiednio zaawansowany, do jego sterowania można wykorzystać system kierowania ogniem danego okrętu nawodnego lub podwodnego i wtedy nie trzeba instalować żadnego dodatkowego osprzętu. Umożliwia to skryte działanie, bo kontener może być umieszczony nawet na statku cywilnym.
Cały system mieści się w standardowym dwudziestostopowym kontenerze i może być zainstalowany na dowolnej jednostce pływającej, na której jest dostatecznie wiele miejsca. Wyjątkiem są oczywiście okręty podwodne, na których system musi być wcześniej zabudowany, ale same urządzenia nie zabierają dodatkowej przestrzeni, ponieważ składuje się je w miejscu torped. Poza tym, jak wspomniano, reszta potrzebnego oprzyrządowania może być zintegrowana z systemem bojowym okrętu.
Urządzenie komunikuje się z nosicielem na różne sposoby. Zaraz po odpaleniu metodą stosowaną do ręcznego kierowania AUV62 jest WLAN działający w promieniu 500 metrów. Z większej odległości komunikacja odbywa się standardową drogą radiową, którą można przekazywać nawet skompresowane obrazy wykrytych obiektów. Zasięg takiej łączności wynosi od 4 do 8 kilometrów, ale może zostać łatwo zwiększony poprzez instalację modułu łączności satelitarnej. Ta metoda wymaga jednak wynurzenia się i wystawienia anteny, co ułatwia przeciwnikowi wykrycie pojazdu. Bez konieczności wynurzania można natomiast użyć akustycznego systemu komunikacji podwodnej, który wystarcza do przekazania danych o położeniu urządzenia i statusie misji, a w drugą stronę pozwala wysłać krótkie komendy. Zasięg takiej łączności to od 3 do 5 kilometrów, jednak przy bardziej zaawansowanym wyposażeniu może być zwiększony do 15.
Regulacja zanurzenia odbywa się przez napełnianie i opróżnianie zbiorników balastowych. Mogą one zostać użyte do zacumowania pojazdu na dnie morza, aby później go wydobyć. W krótszej wersji, która jest pozbawiona tych zbiorników, dostosowany do warunków i misji balast trzeba przygotować wcześniej, a w części dziobowej umieszczany jest balon, który po napompowaniu wydobywa pojazd na powierzchnię w celu podjęcia z wody. Następnie kompletne naładowanie baterii zajmuje około 4 godzin. Jeśli taka konieczność nie zachodzi, pojazd może ruszyć w kolejną misję po mniej więcej 30 minutach.
Dane taktyczno-techniczne
Długość: 4–10 metrów, w zależności od liczby modułów
Średnica: 533 milimetry
Masa: 600–1500 kilogramów, w zależności od wyposażenia
Maksymalne zanurzenie: około 500 metrów
Prędkość: 0–20 węzłów
Dokładność nawigacji: 5 metrów
Łączność: WLAN, UHF/VHF, satelita, podwodna łączność akustyczna
Opracowano na podstawie materiałów prasowych Saaba. Wszystkie ilustracje: Saab Group.
