Nikogo dzisiaj nie trzeba chyba przekonywać, że okręty podwodne stanowią jedno z najsilniejszych i najbardziej niebezpiecznych ogniw marynarki wojennej. Oczywiście istnieją państwa, które ze względu na położenie oraz charakterystykę linii brzegowej i przyległego akwenu takich jednostek nie potrzebują, jednak w zdecydowanej większości wypadków okręty podwodne są mocnym czynnikiem odstraszającym potencjalnego agresora, mogą również wypełniać cały szereg zadań ofensywnych.
Dotyczy to nie tylko wielozadaniowych okrętów podwodnych o napędzie nuklearnym (SSN), na które może sobie pozwolić zaledwie kilka państw, ale i coraz nowocześniejszych jednostek z napędem spalinowo-elektrycznym oraz napędem niezależnym od powietrza (AIP), które ze względu na niewielkie rozmiary i zwiększoną w stosunku do SSN skrytość działania na płytkich wodach zyskują coraz większe możliwości bojowe, ale z drugiej strony wymusza to na producentach dostarczanie na pokłady nowych systemów uzbrojenia.
By odniosło sukces, musi spełniać szereg warunków: elastyczność (możliwość atakowania wielu rodzajów celów), precyzja (unikanie przypadkowych ofiar jest kluczowe we współczesnych operacjach), skuteczność i odgrywająca od wielu lat bardzo ważną, jeśli nie najważniejszą rolę – cena. Najnowszą europejską propozycją w tym zakresie jest skonstruowana przez niemieckie konsorcjum Diehl BGT Defence–Thyssen-Krupp Marine Systems rakieta IDAS – Interactive Defence and Attack System for Submarines. W greckiej mitologii Idas brał udział w polowaniu na dzika kalidońskiego i w wyprawie Argonautów.
Zastosowanie
IDAS jest przeznaczony do zwalczania trzech rodzajów celów:
① śmigłowców, ze szczególnym uwzględnieniem maszyn ZOP – w takim wypadku rakieta jest bronią obronną dla okrętu podwodnego;
② małych i średnich jednostek pływających – pocisk daje operatorowi możliwość wyboru miejsca trafienia celu, pozwala więc wybrać, czy chce się przeciwnika nastraszyć, czy wyeliminować;
③ celów brzegowych o znanej uprzednio lokalizacji.
Na pierwszym planie model okrętu podwodnego typu Scorpène, za nim model małego, przybrzeżnego okrętu podwodnego typu Andrasta. Scorpène’y trafiły już do flot wojennych Malezji i Chile, a w tej dekadzie rozpoczną też służbę pod banderą Brazylii oraz Indii. Andrasty póki co czekają na pierwszy kontrakt eksportowy.
Łukasz Golowanow, Konflikty.pl
IDAS naprowadzany jest za pomocą zobrazowania termicznego (IIR – Imaging InfraRed) – obraz z głowicy termicznej przekazywany jest światłowodem do konsoli operatora na okręcie podwodnym. Mimo połączenia przewodem po odpaleniu okręt w żaden sposób nie jest ograniczony w manewrach, może zmieniać zarówno kurs, jak i głębokość. Zasadniczo rakieta działa autonomicznie, jednak połączenie światłowodowe pozwala na ingerencję operatora w razie konieczności. Może ona polegać na wyborze miejsca uderzenia rakiety w konkretne miejsce na wrogim okręcie (mostek, uzbrojenie czy anteny) lub anulowaniu misji, na przykład gdyby okazało się, że w okolicy atakowanego obiektu znajdują się cywile.
Budowa
System IDAS składa się z trzech podstawowych elementów. Są to: kontener startowy, pocisk i zintegrowany system bojowy (konsole).
Kontener startowy stanowi element pośredni pomiędzy wyrzutnią torped a rakietą. W jednym zasobniku mieszczą się cztery IDAS-y, a on sam ma wymiary standardowej torpedy o kalibrze 533 mm, co oznacza, że może być zastosowany na praktycznie każdym okręcie podwodnym. Instalacja nie wymaga przebudowy jednostki, ponieważ jest również ładowany na pokład w ten sam sposób co torpedy. W kontenerze mieści się także hydrauliczno-mechaniczny system odpalania pocisku, a ponadto stanowi on zabezpieczenie dla bębnów z przewodem światłowodowym.
Niemiecki okręt podwodny typu 214, przebój eksportowy niemieckiego przemysłu okrętowego. Model w skali 1:50.
Łukasz Golowanow, Konflikty.pl
Konstrukcję pocisku oparto na kadłubie rakiety powietrze-powietrze IRIS-T, która również została opracowana przez Diehl BGT Defence, która to firma ma duże doświadczenie w zakresie uzbrojenia rakietowego, bo już w 1960 roku zajęła się licencyjną produkcją amerykańskich rakiet AIM-9B Sidewinder.
IDAS podzielony jest na pięć sekcji:
① sekcja naprowadzania, pochodząca z pocisku IRIS-T, w której mieści się głowica IIR, inercyjny system naprowadzania i blok elektroniki;
② wielozadaniowa głowica o masie 20 kilogramów;
③ jednostopniowy silnik rakietowy o zmiennym ciągu na paliwo stałe;
④ mechanizm rozkładanych skrzydeł i napędzanych elektromechanicznie sterów z czterema rozkładanymi statecznikami oraz wsporniki utrzymujące rakietę we właściwej pozycji w kontenerze startowym;
⑤ cztery bębny ze światłowodem. Jeden zamontowany jest do pocisku, dwa oddzielają się od niego i zostają w boi kompensacyjnej, a czwarty – w kontenerze startowym.
IDAS ma długość 2,5 metra, średnicę 18 centymetrów, masę startową 120 kilogramów i zasięg około 20 kilometrów.
Zamierzeniem producenta jest, by system kierowania bronią był zintegrowany z ogólnym systemem bojowym okrętu, nawet gdy poszczególne jego części pochodzą od różnych producentów. Nie ma więc konieczności zamawiania całego okrętu w niemieckich stoczniach. Jednak gdy nie da się tego osiągnąć, producent oferuje samodzielną konsolę operatorską.
Sposób działania
Po wykryciu przez okrętowe systemy śmigłowca do zwalczania okrętów podwodnych dowódca jednostki musi podjąć decyzję. Do wyboru ma dwie opcje: ucieczkę w głębiny i zachowanie maksymalnej ciszy bądź zaatakowanie wrogiej maszyny pociskiem IDAS. Po wydaniu rozkazu ataku operator przygotuje wyrzutnie do odpalenia i wkrótce jedna rakieta zostanie wypchnięta z wyrzutni przy pomocy hydraulicznych tłoków. W razie potrzeby z drugiej wyrzutni kolejna rakieta może być wystrzeliwana równocześnie.
Profil lotu IDAS-a.
Materiały prasowe Diehl BGT Defence, diehl.com
Po opuszczeniu wyrzutni, kilka metrów od okrętu, uruchomi się silnik rakietowy i odbezpieczy się system naprowadzania, kierując pocisk w górę. W momencie osiągnięcia powierzchni od sekcji ogonowej oddzieli się zasobnik z boją kompensacyjną, w której znajdują się dwa bębny ze światłowodem, podczas gdy sama rakieta poleci dalej w kierunku celu. Namiar i odległość wprowadzane są do rakiety jeszcze przed odpaleniem, ale mogą być na bieżąco aktualizowane przez światłowód. Połączenie jest utrzymywane aż do uderzenia w cel, a ostatnie obrazy są przysłane i zapisywane na okręcie, dzięki czemu od razu wiadomo, czy atak był skuteczny.
Bardzo czuła głowica na podczerwień pozwala rakiecie odnaleźć i uchwycić cel w każdej fazie lotu: przy wznoszeniu wkrótce po opuszczeniu wody i w czasie lotu na wysokości przelotowej. Przez cały czas sytuacja jest monitorowana przy pomocy okrętowego systemu uzbrojenia, który pozwala operatorowi na zatwierdzenie celu znalezionego przez rakietę automatycznie, na zmianę celu na inny znajdujący się w pobliżu lub też na całkowite anulowanie misji. Atak na jednostki nawodne odbywa się w identyczny sposób.
Konsola operatora
Materiały prasowe Diehl BGT Defence, diehl.com
W przypadku uderzenia na cele lądowe ich koordynaty wprowadza się do systemu naprowadzania przed odpaleniem i operator tylko w końcowej fazie lotu ma możliwość wyboru konkretnego celu i miejsca uderzenia.
Zakończenie
Pierwsze odpalenia pocisku z zanurzonego okrętu nastąpiło w 2006 roku. Rok później IDAS zdobył Nagrodę Technologiczną przyznawaną przez niemiecki przemysł zbrojeniowy. W 2008 roku prototyp pomyślnie odpalono na Bałtyku z okrętu typu 212A. Pierwsze dostawy i osiągnięcie gotowości operacyjnej IDAS-ów w Bundesmarine przewidziano na rok 2014.
W tym roku ma być ogłoszony przetarg na dostawę dwóch okrętów podwodnych dla naszej Marynarki Wojennej i na modernizację jednostek już posiadanych. Pierwszy nowy okręt miałby zostać dostarczony w roku 2017, a drugi w – 2023. Wśród faworytów wymienia się niemiecki typ 212 i francuską Scorpène. Jednak poza wyborem samego kadłuba trzeba już też myśleć o uzbrojeniu nowych jednostek. IDAS wydaje się bardzo ciekawą propozycją, która znacznie podnosi możliwości bojowe każdego okrętu podwodnego; warto, by broń tej klasy znalazła się na naszych jednostkach.
Bibliografia:
Materiały prasowe Diehl BGT Defence, diehl.com
„Udany test IDAS”. Altair Agencja Lotnicza, Altair.com.pl, 5 czerwca 2008. Dostęp: 27 sierpnia 2012.
