Projekt budowy czołgu Jaguar był wspólnym przedsięwzięciem chińsko-amerykańskim, którego początek sięga lat osiemdziesiątych, kiedy to Kraj Środka szukał drogi zmodernizowania bądź zastąpienia swoich czołgów Typ 59, które już od dawna były przestarzałe, ich konstrukcja wywodziła się bowiem od radzieckich czołgów T-54. Z politycznego punktu widzenia wspólny projekt budowy nowego czołgu przez Stany Zjednoczone i Chiny jeszcze niedługo przed tym, gdy się rozpoczął, byłby nie do pomyślenia nawet w najskrytszych snach, gdyby nie zapoczątkowana przez prezydenta Richarda Nixona polityka odprężenia pomiędzy oboma mocarstwami. Głównym jej założeniem i celem było zapewnienie większej stabilności dotychczasowej równowadze sił poprzez nadanie Chinom statusu państwa buforowego pomiędzy głównymi przeciwnikami, USA i Związkiem Radzieckim. Wśród całej gamy posunięć ocieplających stosunki Waszyngtonu z Pekinem mieścił się również transfer techniki wojskowej. W wyniku tego mariażu narodził się projekt czołgu Jaguar, którego cena miała wynosić równy milion dolarów, a sama maszyna oferowana miała być głownie na eksport.
Czołg Jaguar
Chociaż pierwsze prace nad nowym czołgiem rozpoczęły się mniej więcej w połowie lat osiemdziesiątych, to oficjalne ogłoszenie programu miało miejsce dopiero w roku 1988. Czołg projektowały dwa główne przedsiębiorstwa – ze strony amerykańskiej był to Cadillac Gage (obecnie część Textron Marine Land Systems), a ze strony chińskiej – China National Machinery & Equipment Import & Export Corporation. Pomimo że do połowy roku 1989 czołg był zaprojektowany już niemal w stu procentach, polityczne zawirowania spowodowały zakończenie programu. Owymi politycznymi wydarzeniami była masakra na placu Tian’anmen i związane z nią późniejsze restrykcje nałożone na Chiny przez państwa zachodnie. Obie strony kontynuowały prace już oddzielnie i w październiku 1989 roku Cadillac połączył kadłub z wieżą, tworząc prototyp. Niedługo po tym maszyna przeszła pomyślnie testy na poligonie w Nevadzie. Wydawało się, że Chińczycy stracili zainteresowanie całym projektem, ale pewnych jego śladów można się doszukiwać w proponowanych przez nich modernizacjach czołgów T-54 i Typ 59, polegających między innymi na wymianie silnika W-54, wymianie gąsienic na łączone sworzniami gumowo-metalowymi, zamontowaniu układu ochrony przed bronią ABC i wyposażeniu armaty w dwupłaszczyznowy układ stabilizacji.
army-guide.com
Mimo że z technicznego punktu widzenia stworzony już w pojedynkę czołg Cadillaca okazał się sukcesem, firma nigdy nie doczekała się na niego zamówień. Było to spowodowane głownie zakończeniem zimnej wojny, co sprawiło, że ogromne – pochodzące z radzieckich nadwyżek – ilości może nie najnowszych, ale w pełni sprawnych czołgów były dostępne na rynku praktycznie w cenie złomu. Nowy amerykański czołg nie mógł z nimi konkurować. Według pierwotnych planów miał być przedstawiany na rynkach jako chiński, ale później Cadillac chciał zagarnąć część rynku dla siebie i miał nadzieję, że znajdzie nabywców wśród państw korzystających z amerykańskiego programu pomocy militarnej FMS (Foreign Military Sales) – bez rezultatu.
Jaguar był konstrukcją prawdziwie eklektyczną. Łączył w sobie chiński czołg ulepszony amerykańską technologią, bazował na radzieckim T-54 (Typ 59 był jego chińską wersją licencyjną), a uzbrojony był w armatę pochodzącą z Wielkiej Brytanii.
Czołg miał klasyczny układ konstrukcyjny z przedziałem kierowcy z przodu, bojowym na środku i silnikiem z tylu. Kierowca siedział po lewej stronie kadłuba, właz nad jego stanowiskiem był jednoczęściowy i dysponował dwoma peryskopami, z których jeden mógł być zastąpiony noktowizorem. Po jego prawej stronie znajdowała się część amunicji do armaty.
Radziecki dwunastocylindrowy silnik W-54 montowany standardowo w czołgach rodziny T-54 zastąpiono ośmiocylindrową konstrukcją amerykańską Detroit Diesel 8V-92TA o mocy 750 KM (ten sam silnik, ale ze zmienionym układem chłodzenia, zastosowano w innym czołgu Cadillac Gage – Stingray). Dodatkowo na powerpack składa się automatyczna skrzynia biegów Allison XTG-411 z czterema biegami do przodu i dwoma wstecznymi. Zawieszenie nowego czołgu było identyczne jak w Typie 59 i składało się z wałków skrętnych, chociaż Cadillac oferował także możliwość zainstalowania ulepszonego zawieszenie hydropneumatycznego. Górna część gąsienic przykryta była gumowym fartuchem. Standardowe stalowe gąsienice także zostały przeniesione ze starego czołgu, ale układ trakcyjny wzbogacił się o kilka nowych elementów, jak choćby gumowe nakładki na gąsienice do jazdy po drogach czy wspomniane już wcześniej zmienione sworznie.
military-today.com
Uzbrojenie składało się z 105 mm armaty M68 i sprzężonego z nią karabinu maszynowego 7,62 mm. Dodatkowo na dachu wieży znajdował się drugi karabin M2HM kalibru 12,7 mm. Zarówno armata jak i sprzężony z nią karabin były stabilizowane w dwóch płaszczyznach. Dopuszczalny błąd w stabilizacji wynosił do 0,75 mrad w zależności od pokonywanego terenu. Jednostka ognia do armaty głównej wynosiła 34 sztuki amunicji. W wieży dowódca i działonowy zajmowali miejsca w prawej jej części (działonowy przed dowódcą), a ładowniczy po lewej. Było to rozwiązanie odwrotne do tego w Typie 59. W wieży znajdowały się dwa włazy odchylane do tylu.
Dokładne dane na temat pancerza Jaguara ciągle pozostają tajne, ale oczywiste jest, że wnętrze było chronione znacznie lepiej niż w oryginalnym Typie 59. Z przodu wieży znajdowały się odchylone na boki i odpalane elektrycznie wyrzutnie granatów dymnych. Wśród innych systemów wpływających na bezpieczeństwo załogi były miedzy innymi: automatyczny wykorzystujący dwutlenek węgla system przeciwpożarowy, wewnętrzna wykładzina przeciwodłamkowa, dodatkowo opancerzony magazyn amunicji, możliwość zamontowania pancerza reaktywnego oraz możliwość zainstalowania systemów ochrony przed bronią ABC (włącznie z hermetyzacją przedziału załogi).
military-today.com
Także systemy optyczne i elektroniczne zostały znacząco zmodernizowane w stosunku do Typu 59. Zainstalowano miedzy innymi urządzenie do obserwacji w podczerwieni, komputer kierowania ogniem czy dalmierz laserowy o zasięgu 9990 metrów i dokładności ± 10 metrów. Cały system kierowania ogniem jest identyczny jak w czołgu Stingray.
Cena, za jaką próbowano sprzedać Jaguara, wynosiła 2,4 miliona dolarów. Wiadomo, że powstały dwa różne prototypy czołgu, ale brak jest informacji, czym się różniły i czy planowane były jakieś inne warianty.
Dane techniczne
Załoga: 4 osoby
Masa: 42 tony
Długość: 9,6 m
Szerokość: 3,13 m
Wysokość: 2,62 m
Uzbrojenie (zapas amunicji): 1 x 105 mm (34 szt.); 1 x 7,62 mm (3500 szt.); 1 x 12,7 mm (600 szt.)
Kąt podniesienia lufy: -4° do +17°
Kąt obrotu wieży: 360°
Moc silnika: 750 KM
Prędkość maksymalna: 55 km/h
Zasięg: 540 km
Maksymalne wzniesienie: 60%
Maksymalne pochylenie boczne: 30%
Przeszkoda pionowa: 0,8 m
Szerokość rowu: 2,7 m
Brodzenie bez przygotowania: 1,4 m
Brodzenie po przygotowaniu: 4,5 m
Bibliografia:
D. Użycki, T. Begier, S. Sobala, Współczesne gąsienicowe wozy bojowe, wyd. Lampart, Warszawa 1996
army-guide.com/eng/product4406.html, dn. 16.01.2011
military-today.com/tanks/jaguar.htm, dn. 16.01.2011
janes.com/articles/Janes-Armour-and-Artillery/Jaguar-Main-Battle-Tank-International.html, dn. 16.01.2011
witu.mil.pl/www/biuletyn/zeszyty/20050095p/207.pdf, dn. 16.11.2011
