Kompletna biografia Józefa Becka – jednego z najbardziej kontrowersyjnych polityków dwudziestowiecznej Polski – nie tylko dla każdego zawodowego historyka, ale także dla hobbysty jest na wagę złota. Aby taka się ukazała na polskim rynku wydawniczym, zadbało Wydawnictwo Literackie. Dzięki tej publikacji Czytelnik może poznać historię dyplomacji ostatnich lat Drugiej Rzeczypospolitej od kuchni. Postać Józefa Becka od dawna budzi skrajne emocje. Jedni uznają go za męża stanu, polityka, który zrobił, co mógł, aby Polskę uratować. Inni widzą w jego działaniach drogę do zagłady kraju, oskarżają o wejście w porozumienie z Hitlerem, a także prowadzenie błędnej polityki sojuszy. Studiując jego biografię, możemy poznać historię dyplomacji przed 1939 rokiem i ocenić czy były szanse na uniknięcie klęski Drugiej Rzeczpospolitej.

Marek Kornat i Mariusz Wołos wykonali tytaniczną pracę, tworząc kompletną biografię Becka, od najmłodszych lat spędzonych w gronie najbliższych i okres, gdy studiował w Wiedniu, choć stanowi to jedynie ułamek losów bohatera. Część książki poświęcono służbie w Drużynach Strzeleckich i Legionach na frontach Wielkiej Wojny. Wraz z kolejnymi awansami odgrywa coraz bardziej znaczącą rolę w polskim w życiu politycznym. W czasie istnienia Drugiej Rzeczypospolitej Beck staje się zaufanym współpracownikiem Marszałka Józefa Piłsudskiego, będąc niemal jego prawą ręką i uczestnicząc w przełomowych wydarzeniach tego okresu. Do dzisiaj historycy spierają się nad jego udziałem w rozprawieniu się z generałem Włodzimierzem Ostoją-Zagórskim. Odgrywa dużą rolę w przygotowaniu przewrotu majowego, zostaje szefem gabinetu Piłsudskiego, następnie podsekretarzem w ministerstwie spraw zagranicznych, gdzie służył u boku Augusta Zaleskiego, ale jednocześnie od samego początku był przygotowywany przez Piłsudskiego do objęcia urzędu ministra spraw zagranicznych.

Miał być szefem polskiej dyplomacji na trudne czasy i kierując nią starał się realizować politykę równej odległości pomiędzy Berlinem i Moskwą. Z tego okresu znajdziemy mnóstwo relacji nie tylko samego Becka, ale też osób, z którymi przyszło mu pracować i rywalizować. Był on w centrum wydarzeń, które zaważyły na losach Europy i – jak się później okazało – doprowadziły do drugiej wojny światowej. Dzięki biografii Becka możemy prześledzić jak trudne były losy polsko-francuskiego sojuszu politycznego, po części wynikające ze stosunku Francuzów do szefa polskiej dyplomacji. Minister spraw zagranicznych był wykonawcą woli Marszałka Józefa Piłsudskiego, którego zabrakło wśród rodaków w przededniu drugiej wojny światowej. Częścią jego testamentu były wytyczne, aby dążyć do zbliżenia z Wielką Brytania, co ostatecznie udaje się 25 sierpnia 1939 roku, kilka dni przed wybuchem światowego konfliktu.

Polityka równej odległości pomiędzy Trzecią Rzeszą a Związkiem Sowieckim miała uchronić Warszawę od zagłady. Biografia Becka to również opis relacji z tymi mniej znaczącymi sąsiadami, w tym kulisy zajęcia Zaolzia i ultimatum dla Litwy, w którego wyniku nawiązano stosunki dyplomatyczne. Dużo miejsca poświęcono stosunkom z innym sojusznikiem – Rumunią – z którą Polskę od 3 marca 1921 roku łączył układ o wzajemnej pomocy w przypadku agresji sowieckiej. Rumunia oprócz Łotwy i przez krótki czas była jedynym sąsiadem, z którym Warszawa utrzymywała przyjazne stosunki.

M. Kornat, M. Wołos – Józef Beck, Wydawnictwo Literackie, 2021. Stron: 1152, ISBN: 978-83-08-06961-5

W ostatnich rozdziałach Autorzy opisali klęskę wrześniową, przedostanie się rządu polskiego przez Kuty do neutralnej Rumunii. Wówczas zaczyna się najdramatyczniejszy epizod życia Józefa Becka, który staje się ofiarą zręcznych gierek dyplomacji niemieckiej, a później francuskiej wespół z nowo powołanym rządem na wychodźstwie kierowanym przez Władysława Sikorskiego, a później Stanisława Mikołajczyka. Beck staje się zakładnikiem generała Sikorskiego, który nie wyobraża sobie swobodnej działalności swojego rywala w Wielkiej Brytanii czy Stanach Zjednoczonych.

Ostatnie lata życia spędza w Rumunii niemal jak w więzieniu, będąc strzeżonym przez agentów Siguranţy. Aż do śmierci w czerwcu 1944 roku Beck jest niemal pod kluczem. Do problemów z nieprzychylnymi czynnikami politycznymi i niechęcią opozycji „sanatorów” dochodzą problemy ze zdrowiem, gdyż zachorował na gruźlicę. Jak się później okazało, nawet po śmierci Beck musiał czekać na powrót do Polski dopiero po odzyskaniu niepodległości, gdyż za rządów komunistycznych o ponownym pogrzebie – z należnymi honorami – nie było mowy. Spoczął w Alei Zasłużonych na Powązkach w Warszawie.

Książka jest solidnie wydana, opatrzona szeroką bibliografią i licznymi przypisami. Podzielona jest na kilka rozdziałów. Książka liczy 1152 stron, a tekst zasadniczy stanowi nieco ponad 880 stron, podzielona jest na rozdziałów. Formy dopełnia twarda oprawa, co z pewnością utwierdzi Czytelnika w przekonaniu, że warto zainwestować dość duże pieniądze na jej zakup. Jednak już sama liczba stron wskazuje, że książka to nie temat na jeden wieczór. Skądinąd tematyka w niej zawarta zmusza do refleksji i przemyśleń. Jest wiec niemal pewne, że Czytelnik nieraz będzie cofał się do wcześniejszych fragmentów. Dużą zaletą publikacji jest obiektywne przedstawienie szefa polskiej dyplomacji przedwojennej, nie jest to (i dobrze) hagiografia, której wartość byłaby znikoma. Krytyczne podejście do tematu gwarantuje możliwość wyrobienia swojego własnego zdania bądź skonfrontowania wiedzy już posiadanej. Żeby na pochwałach nie poprzestać należy zwrócić uwagę na niemal zupełny brak fotografii, nie licząc tych, które stanowią początek kolejnego rozdziału.

Biografia szefa polskiej dyplomacji okresu przedwojennego autorstwa Kornata i Wołosa jest ze wszech miar godna polecenia szerokiemu gronu Czytelników, których interesuje nie tylko sama osoba Józefa Becka, ale również historia europejskich stosunków międzynarodowych w jednym z kluczowych momentów w historii Starego Kontynentu. Nie zamyka ona drzwi do dalszej debaty, wręcz przeciwnie – jest przyczynkiem do pogłębionej analizy, a wybitna znajomość tematu przez Autorów jedynie zwiększa atrakcyjność książki. Z pewnością można się zgodzić ze stwierdzeniem, że jest ważnym głosem w sporze o polską politykę okresu przedwojennego, ale także historią życia jednej z najbarwniejszych postaci we współczesnej historii Polski.