Na polskim rynku wydawniczym jest wiele książek dotyczących historii Bliskiego Wschodu. W przypadku tej publikacji mamy na pierwszy rzut oka do czynienia z kolejną próbą syntezy dziejów regionu. Jest to jednak mylne wrażenie. Pracy tej nie należy traktować jak podręcznika historii najnowszej. Kluczem do jej odbioru jest pytanie postawione na tylnej części okładki: które wydarzenie miało największy wpływ na współczesną historię Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej? Profesor Jerzy Zdanowski w „Historii najnowszej Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej” próbuje udzielić na nie odpowiedzi.

Książka ma zasadniczo układ chronologiczny. Na samym początku Autor przedstawia sposób, w jaki zdefiniowano Bliski Wschód i współczesność. W uporządkowany sposób wyjaśnione zostają zarówno ramy geograficzne, jak i czasowe. Od pierwszych stron widać, że Autor jest naukowcem. Czytelnik nie znajdzie podczas lektury niepotrzebnych ozdobników czy wyrafinowanego języka. Co dla jednych jest zaletą, dla innych będzie jednak wadą. Jerzy Zdanowski pisze w sposób bardzo suchy i chłodny. Jego styl sprawia, że nie jest to książka na niedzielne popołudnie. Wymaga od Czytelnika skupienia i koncentracji, dając jednak w zamian bogaty i interesujący wykład na temat jednego z najdynamiczniej zmieniających się regionów świata.

Między typowym przedstawieniem ciągów przyczynowo-skutkowych czy zmian na scenie politycznej regionu Autor wplata analizy kilku wybranych problemów. Część Czytelników może być zawiedziona tym, że niektóre wydarzenia przedstawiono w sposób bardzo skrótowy – pierwsza wojna bałkańska została opisana zaledwie w jednym akapicie. Kilka wybranych zagadnień Autor przedstawił jednak bardziej szczegółowo. Szczególnie dotyczy to konfliktu izraelsko-palestyńskiego, kwestii niepodległego Kurdystanu oraz ludobójstwa Ormian. W tych fragmentach akademickość jest ogromną zaletą książki. Profesor Jerzy Zdanowski nie unika tematów budzących emocje, lecz nie posuwa się przy tym do wartościowania i wplatania swoich opinii. Jest to cenne, ponieważ daje Czytelnikowi możliwość poznania różnych perspektyw i wyrobienia sobie własnego zdania.

Jerzy Zdanowski – Historia najnowsza Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej

Jerzy Zdanowski – Historia najnowsza Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej. Wydawnictwo Dialog, 2020. Stron: 598. ISBN: 978-83-8002-810-4.

Autor w sposób klarowny i uporządkowany przedstawił także zmiany polityczno-społeczne na Bliskim Wschodzie w XIX i XX wieku – od upadku Imperium Osmańskiego i walki o niepodległość w krajach Afryki Północnej przez rewolucję związaną z pojawieniem się idei arabskiego nacjonalizmu, szok, jaki wywołała rewolucja w Iranie, aż po szukanie przez państwa regionu własnej drogi w nowym, zglobalizowanym świecie. Pod koniec Autor opisuje założenia ideologiczne islamizmu i powstanie tak zwanego Państwa Islamskiego. Ostatnia część jest prognozą dotyczącą tego, co może być powodem rywalizacji w przyszłości. Jerzy Zdanowski twierdzi, że będzie to dostęp do wody i ziemi uprawnej.

W książce nie ma rzucających się w oczy błędów (znalazłem dwie literówki, jednak w żaden sposób nie wpłynęły one na odbiór publikacji). Z „Historią Najnowszą Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej” jest jednak problem: nie do końca wiadomo, kto jest docelowym odbiorcą. Zupełnego laika zniechęci styl i zdawkowe omówienie wielu skomplikowanych procesów, specjalista natomiast prawdopodobnie nie dowie się z niej wielu nowych rzeczy. Jest to publikacja przeznaczona dla osób już zainteresowanych tym, co dzieje się na Bliskim Wschodzie, osób, które zadają sobie pytanie, dlaczego większość granic wygląda, jak wygląda, i dlaczego region od dekad pozostaje punktem zapalnym na mapie świata. Książka jest ze wszech miar godna polecenia, jednak potencjalny Czytelnik powinien się przygotować na wymagającą lekturę.