Seria „Historia państw świata w XX i XXI wieku” już na stałe zagościła na krajowym rynku wydawniczym i chyba już każdy Czytelnik poszukujący informacji o współczesnych państwach natknął się na charakterystyczne pozycje ukazujące się nakładem Wydawnictwa TRIO.

Upływający czas wymusił na wydawcach korektę w tytule serii i obecnie najnowsze pozycje nie kończą się na wydarzeniach XX wieku (wcześniej w tytule serii był tylko wiek XX), ale obejmują również najnowsze fakty i zdarzenia z pierwszej dekady XXI wieku, co uznaję za kluczowy i logiczny argument przemawiający za utrzymaniem i rozwijaniem tego pomysłu przez Wydawnictwo TRIO.

Popularność serii spowodowała, że regularnie ukazują się opracowania nowych państw, ale i pojawiają się wznowione edycje wcześniej publikowanych monografii. Takim przykładem jest „Turcja” autorstwa Dariusza Kołodziejczyka, która stanowi drugie wydanie, rozszerzone względem tego, które ukazało się w 2000 roku. Zresztą Autor sam przyznał w przedmowie, że do ponownego opracowania „Turcji” skłoniły go pochlebne opinie Czytelników odnoszące się do pierwszego wydania (s. 7).

Monografia składa się z 17 rozdziałów, które stanowią skondensowaną całość. Początek i koniec tych rozdziałów jest determinowany przez ważne wydarzenia polityczne i w ten sposób części te odzwierciedlają „miniepoki” w historii państwa tureckiego. I tak dla przykładu mamy tu rozdział poświęcony pierwszym latom istnienia republiki („Powstanie republiki. Okres reform i represji”); rozdział przedstawiający schyłek rządów Kemala Paszy („W stronę totalitaryzmu. Ostatnie lata rządów Atatürka”); część, w której opisane zostały rządy Partii Demokratycznej („Rządy i upadek Partii Demokratycznej (1950–1960)”) czy zawiłe politycznie lata 90. XX wieku i początek nowego wieku, które Autor ujął pod tytułem „Czyja demokracja? Okres przesileń z lat 1993–2002”.

Na szczególną uwagę zasługuje ostatnia część, w której Autor przedstawił wydarzenia z ostatnich lat – dosłownie najnowsza historię Turcji – oraz pokusił się o osobistą ocenę dylematów tego państwa, zarówno wewnątrz kraju, jak i w środowisku międzynarodowym, szczególnie w odniesieniu do ciągnącego się niczym latynoamerykański serial dyskursu na temat członkostwa Turcji w Unii Europejskiej. Kołodziejczyk wskazał, że główną przeszkodą w przyjęciu Turcji w poczet państw Unii Europejskiej są zarzuty dotyczące praworządności i poszanowania praw człowieka. Wymienione tu przykłady między innymi procesów sądowych, w których oskarżony nie ma pełnego prawa do obrony i nie może nawet zapoznać się z pełną dokumentacją na swój temat, czy praktyki stosowania tortur w tureckich więzieniach i aresztach, a w końcu podniesiony przez Autora casus dwumilionowej stolicy tego państwa – Ankary – do dnia obecnego nie posiadającej oczyszczalni ścieków, które trafiają bezpośrednio do rzeki, skłaniają do postawienia pytania: czy ten kraj spełnia europejskie standardy (s.306)? Myślę, że argumenty Autora są słuszne, ale czy jeśli nawet Turcja dokona daleko idących zmian w przestrzeganiu i poszanowaniu prawa swoich obywateli i upora się z głównymi problemami modernizacji, będzie to satysfakcjonować państwa Unii Europejskiej? Czy za tym nie stoi jakaś „nieuchwytna”, trudna do zdefiniowania polityka odgórnie skazująca Turcję na miejsce poza obszarem Unii? Właśnie ten ostatni rozdział, wieńczący historyczną całość, skłania do refleksji na temat miejsca i roli Turcji w przyszłości.

Książka ma charakter popularnonaukowy i jest napisana bardzo przystępnym językiem. Kołodziejczyk umiejętnie pokazał jak należy przechodzić z jednego okresu historycznego do kolejnego, utrzymując przy tym cały czas związek przyczynowo-skutkowy. Potencjalny Czytelnik nie będzie miął większych problemów ze zrozumieniem następujących po sobie wydarzeń, które są przejrzyście przedstawione i wyjaśnione.

Bez wątpienia jest to historia polityczna Turcji. Monografia jest zdominowana przez wydarzenia natury politycznej, dotyczące zmian sił partyjnych w państwie, zamachów stanu, kierunków polityki zagranicznej na przestrzeni omawianych tutaj ponad stu lat historii tego państwa. W niektórych rozdziałach trochę miejsca Autor poświęcił wyjaśnieniu problemów gospodarczych, co pomoże zrozumieć Czytelnikowi szerszy kontekst zjawisk zachodzących w Turcji. Próżno tutaj szukać (poza kilkoma fragmentami) szerszych wyjaśnień kwestii etnicznych, w tym rodowych, czy specyfiki obyczajów i kultury społeczeństwa tureckiego. Jeśli się pojawiają, stanowią przede wszystkim element polityki państwa. Nie należy tego jednak traktować w kategorii negatywnej. Po prostu wynika to z wytyczonej przez Wydawnictwo jasno określonej linii tematycznej serii.

Na szczególną pochwałę (książki tej serii zdążyły nas już do tego przyzwyczaić) zasługuje przejrzyste i jasne kalendarium wydarzeń, zestawienie prezydentów i premierów Turcji oraz indeks osób. Monografię wzbogacają estetycznie wykonane mapy oraz fotografie głównych postaci polityki tureckiej i miejsc, w których rozgrywały się kluczowe dla historii Turcji wydarzenia.

Z pełnym przekonaniem uznaję tę monografię za bardzo wartościową, którą można zarekomendować wszystkim zainteresowanym Turcją. Skorzystać z niej mogą zarówno licealiści, studenci, publicyści, pracownicy naukowi, jak i potencjalni turyści, którzy często odwiedzając ten kraj znają jedynie namiastkę historii tego państwa, najczęściej kojarzonej z postacią Atatürka.