Seria „Fakty i Mity”

Historia, jak każda nauka, idzie pod względem technicznym do przodu. Czyste słowo, zapisane na kartach książek coraz częściej jest uzupełniane przez film lub nagrania audio. W niektórych wypadkach samo nagranie ma przekazywać widzowi niezbędną wiedzę w zastępstwie książki. Seria „Fakty i Mity” miała w zamyśle pełnić właśnie taką funkcję, dostarczając zainteresowanym niezbędnej wiedzy z zakresu II wojny światowej. Zamysł ten wprowadzono jednak w życie w bardzo zły sposób.

Wydawnictwo Rosmedia wydało niedawno dziesięcioczęściową serię „Fakty i Mity”, obejmującą wydarzenia od początku II wojny do procesu norymberskiego. Ładne pudełka i niska cena (14,90 według danych ze strony producenta1) zachęcają do zapoznania się z zawartością, ta jednak może być sporym zaskoczeniem. Za swoje pieniądze nabywca otrzymuje bowiem nie do końca to, czego może się spodziewać. Zawartość płyt przedstawia się następująco:

Jak widać, seria jest zbiorem różnego rodzaju filmów czy wybranych odcinków różnorakich seriali. Filmy zaprezentowane na omawianych płytach można zaliczyć do kategorii niskobudżetowych, co niestety skutkuje częstym powtarzaniem się tych samych scen. Na opakowaniu każdej z płyt można przeczytać, że są to rekonstruowane cyfrowo filmy. Po obejrzeniu materiałów wypada jednak dodać, że odnosi się to jednak do „pokolorowania” czarno-białych nagrań przez producentów filmów czy seriali, a nie do odświeżenia przejrzystości obrazu, co jest dokuczliwe szczególnie w wypadku starszych produkcji. Materiału oryginalnie nakręconego w kolorze jest na płytach bardzo mało, także w pierwszym nagraniu z tej serii. Reklamowanie programów wykorzystujących ubarwione filmy czarno-białe hasłem „wojna w kolorze” jest niestety coraz częstszym procederem.

Seria prezentuje się niewiele lepiej pod względem merytorycznym. Jedynym chlubnym wyjątkiem jest film traktujący o bitwie pod Arnhem, który za to należy do nudniejszych w tym zestawieniu. Inne wykazują niekiedy dość znaczne braki, wynikające najczęściej z dopasowywania materiału filmowego niejako „na siłę”. Z tego powodu w 1939 roku Wehrmacht atakuje Polskę za pomocą PzKpfw IV Ausf. H i SdKfz 251/9, francuskich czołgów H-39 czy brytyjskich Vickers Medium Mark I (World War II. It happened in COLOR), a w 1940 atakuje Francję Królewskimi Tygrysami (ta sama produkcja). Inne armie także przebierają w sprzęcie, wysyłając w 1940 nad Berlin Wellingtony DWI z cewkami magnetycznymi (Bombing of England) lub B-24 (The piolt who bombed London). Żeby było ciekawiej, czasem bomby zamiast spadać, lecą do góry prosto do komory bombowej (Bombing of Germany). Polskiego widza może zaciekawić fakt wykorzystania zdjęć nakręconych w Gdyni jako kapitulującej Warszawy (The piolt…). Rozumiem, że trudno tu winić Rosmedia za te błędy, są jednak odpowiedzialni za taki, a nie inny dobór filmów zamieszczonych na ich płytach. Znalazły się tam również filmy (seria Why we fight), które od dawna są uznane za część „public domain” i można je legalnie pobrać na www.archive.org2. Komentatorom także zdarzają się dość ciekawe wpadki, jak stwierdzenie, ze wszystkie samoloty Luftwaffe podczas bitwy o Anglię startowały i lądowały w Niemczech. Osobną kwestią jest poziom tłumaczenia tekstu z angielskiego na polski. Rozumiem, jak duże trudności przysparza praca z terminologią wojskowo-techniczną, i jestem w pełni świadom, jak trudna jest to praca. Jednak nijak nie mogę usprawiedliwić tłumaczenia zwrotu „Western Europe” jako Europa wschodnia ani przełożenia słów „Poland fell” na Polska skapitulowała, co jest nie tylko błędem w tłumaczeniu, ale i rażącym błędem historycznym.

Na szczęście tego typu wpadki stanowią zauważalną, lecz bądź co bądź mniejszość. Większa część materiału to niczym nie wyróżniające się programy, kręcone z amerykańskiego punktu widzenia. Skutkuje to dogłębnym (acz nie zawsze obiektywnym) opracowaniem zagadnień związanych bezpośrednio z wysiłkiem wojennym Stanów Zjednoczonych, przyzwoitym poziomem informacji o Wielkiej Brytanii i całkiem przeciętną dawką danych o innych zachodnich sojusznikach. To, co mieściło się za Łabą, czyli środkowo-wschodnia Europa, jest najczęściej białą plamą, niekiedy zilustrowaną za pomocą map z układem granic po 1945. Polski widz nie dowie się praktycznie niczego o udziale swojego kraju i jego sił zbrojnych w tej wojnie.

Jak to już zaznaczyłem we wstępie, sama idea przedstawiania widzom programów historycznych nie jest zła, choć można tu dyskutować o walce filmu z książką. W obecnych czasach prym w tego typu usługach wiodą telewizyjne kanały tematyczne, udostępniane także za pomocą internetu. Nagrania płytowe znajdują się już od początku w mniej korzystnej pozycji w walce o uwagę potencjalnego odbiorcy. Jest to tym trudniejsze, że ruch na rynku płyt z materiałami historycznymi jest dość spory, szczególnie w okolicach ważnych rocznic. Aby wybić się na tym tle i zyskać dobrą opinię, nowe serie DVD muszą przyciągać wysoką jakością, perfekcyjnym doborem materiałów i odpowiednim poziomem merytorycznym. Seria „Fakty i Mity” niestety nie spełnia tych warunków. Z faktami bywa tam różnie, a mitów związanych z II wojną światową w zasadzie nie zauważa. Pozostaje więc traktować tytuł serii jako zręczny manewr reklamowy. Być może ktoś odcięty od internetu czy telewizji mógłby znaleźć przyjemność w oglądaniu tych programów, jednak takiej osobie można polecić na przykład programy dołączane do polskiej edycji zeszytów z serii Osprey, tańsze o parę złotych i znacznie ciekawsze od omawianej serii. Wydawcy „Faktów i Mitów” należą się pochwały za próbę dostarczenia widzom nowej dawki wiedzy, jednak spragnionym widzom doradzam wydanie pieniędzy na coś innego.

Przypisy

1. http://www.seriawojenna.pl/koszyk.html.

2. http://www.archive.org/details/wwf_the_battle_of_russia_pt1, http://www.archive.org/details/wwf_the_battle_of_russia_pt2, http://www.archive.org/details/wwf_prelude_to_war.