Niewiele jest na Cyprze miejsc, w których wrogość wobec Turcji i pamięć o interwencji z 1974 roku ustępują miejsca innym zagadnieniom historycznym. Do takich należy Muzeum Walki Narodowowyzwoleńczej w Nikozji, które podkreśla walkę o wyzwolenie spod panowania brytyjskiego. Muzeum zostało założone po zakończeniu walk w latach 1955-1959 przez Christodulosa Papachrisostomu, bojownika Narodowej Organizacji Cypryjskich Bojowników (EOKA). Przerzucenie uwagi na Brytyjczyków nie oznacza jednak, iż Turcy nie są przywoływani w kontekście pomocy Brytyjczykom albo wykorzystywania szans na wymierzenie ciosów Grekom przyciskanym do muru przez przeciwnika.
Twórcy placówki przybliżają historię Cypru od czasów mykeńskich aż do walki o wyzwolenie spod brytyjskiej dominacji, najwięcej czasu oczywiście poświęcając temu ostatniemu aspektowi. Podkreśla się, że Grecy cypryjscy stanęli po stronie aliantów, licząc na to, że po drugiej wojnie światowej Londyn uszanuję wolę mieszkańców wyspy i pozwoli zjednoczyć się z Grecją.
Samochód oficera policji Kostasa Efstatiu, którym wożono Jeorjosa Griwasa, lidera EOKA.
(Andrzej Pawłowski)
Gdy po drugiej wojnie światowej nie pojawił się nawet najmniejszy promyk nadziej na takie rozwiązanie, Grecy wzięli sprawy w swoje ręce i zorganizowali referendum, w którym 95,7% głosujących opowiedziało się za unią z Grecją („enosis”). Ale głosowali tylko Grecy cypryjscy, ponieważ mniejszość turecka zbojkotowała referendum. Kiedy i to nie podziałało na Brytyjczyków, nacjonaliści przeszli do walki zbrojnej pod przywództwem politycznym i religijnym w osobie arcybiskupa Makariosa (późniejszego pierwszego prezydenta Republiki Cypru) oraz wojskowym pułkownika Jeorjosa Griwasa „Digenisa”, oficera greckich sił zbrojnych.
Pamiątki po bojownikach to zbiór różnych elementów odzieży, uzbrojenie i przedmioty codziennego użytku, od tych, które umożliwiały przeżycie, po umilające czas, jak instrumenty muzyczne.
(Andrzej Pawłowski)
Odkąd rozpoczęliśmy finansowanie Konfliktów przez Patronite i Buycoffee, serwis pozostał dzięki Waszej hojności wolny od reklam Google. Aby utrzymać ten stan rzeczy, potrzebujemy 1700 złotych miesięcznie.
Możecie nas wspierać przez Patronite.pl i przez Buycoffee.to.
Rozumiemy, że nie każdy może sobie pozwolić na to, by nas sponsorować, ale jeśli wspomożecie nas finansowo, obiecujemy, że Wasze pieniądze się nie zmarnują. Nasze comiesięczne podsumowania sytuacji finansowej możecie przeczytać tutaj.
W muzeum eksponowane są dokumenty, materiały fotograficzne, rzeczy osobiste bohaterów i inne pamiątki związane z walką z rządami brytyjskimi. Drogę Cypryjczyków do niepodległości opisuje przede wszystkim bogaty zbiór fotografii. Na nich właśnie możemy prześledzić działania partyzantki i innych organizacji zmierzających ku wyzwoleniu się spod Korony Brytyjskiej. To nie tylko fotografie przedstawiające bojowników w czasie walki, ale też wydarzenia polityczne czy codzienne życie partyzantów z EOKA (wraz z ich kryjówkami).
Rower Michalakisa Karaolisa, urzędnika, który razem z Andreasem Panajiotu 28 sierpnia 1955 roku dokonał egzekucji policjanta Irodotosa Pulisa, bliskiego współpracownika Brytyjczyków. Na tym rowerze Karaolis uciekł z miejsca zabójstwa. Został później aresztowany i skazany na śmierć, mimo że kula, która trafiła policjanta, pochodziła z pistoletu Panajiotu
(Andrzej Pawłowski)
Twórcy zapewnili też sporo tablic i dokumentów czy pamiętników bojowników spisywanych na bieżąco podczas walk. Duże emocje wywołują gabloty z osobistymi przedmiotami bohaterów narodowych Cypru. Twórcy muzeum zadbali, aby odwiedzający odczuł, że byli oni jedynie ofiarami brytyjskiego ucisku. Muzeum ma charakter piewcy kultu bohaterów i dużo miejsca poświęca konkretnym osobom.
Muzeum Walki Narodowej w Nikozji to przede wszystkim muzeum fotografii opisujących zmagania partyzantów z Brytyjczykami.
(Andrzej Pawłowski)
W centrum głównej sali na parterze znajduje się wystawa wprowadzająca temat kontekstu historycznego przed i na początku walki zbrojnej. Jest to głównie wystawa zdjęć pokazująca między innymi demonstracje, a także brytyjskich żołnierzy przeszukujących cywilów i dokonujących aresztowań. Jest niewiele tekstu do poczytania, a jeśli już, to głównie po grecku. W niektórych miejscach podano angielskie tłumaczenia i krótkie opisy wyjaśniające. Nie dotyczy to jednak dokumentów. Na ścianach wiszą niezliczone zdjęcia konkretnych bitew i aktów sabotażu EOKA. Są też całe serie drastycznych zdjęć zwłok, głównie zabitych bojowników.
Rekonstrukcja szubienic, na których wieszano partyzantów. W zbiorach znajduje się jeden z oryginalnych sznurów używanych przez Brytyjczyków, drugi zabrali ze sobą, trzeci zaś umieszczono w miejscu nazwanym Grobami Uwięzionych, które znajduje się w Nikozji i stanowi mogiłę trzynastu bojowników EOKA straconych przez żołnierzy Korony Brytyjskiej.
(Andrzej Pawłowski)
O ile muzeum nie wywołuje większych sporów na samym Cyprze i nie jest wyraźnie antybrytyjskie, o tyle u Brytyjczyków może wywoływać skrajne uczucia. Zwiedzanie placówki warto polecić wszystkim zainteresowanym historią nie tylko Cypru, ale też Wielkiej Brytanii. Można odczuć, że muzeum gloryfikuje jedną ze stron i demonizuję drugą, ale należy pamiętać, że jest ono na cypryjskiej ziemi. A jej gospodarze dobrze zadbali o narrację.
Ofiary walki narodowowyzwoleńczej. Brytyjczycy na Cyprze wprowadzili prawo dotyczące zatrzymania osób na mocy Detention of Persons Law z 1955 roku, Powstało siedem obozów koncentracyjnych w miejscowościach Kirenia, Kokinotrimitia (zachodnie obrzeża Nikozji), Pyla, Ajirda, Pergamos, Pafos i Polemi.
(Andrzej Pawłowski)
Jak zorganizować wizytę?
Specjalnie zaprojektowana nową siedzibę otwarto w 2001 roku. Koszty zostały pokryte przez Arcybiskupstwo Cypru oraz Ministerstwo Edukacji i Kultury Cypru. Mieści się na placu Plateia Archiepiskopou Kyprianou, obok siedziby arcybiskupa Nowej Justyniany i całego Cypru. Jest otwarte od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00–14.30. Planując wycieczkę, należy pamiętać, że budynek jest zamknięty dla zwiedzających w sobotę i niedzielę. Przypominamy, że należy sprawdzić aktualne godziny otwarcia przed wizytą, ponieważ te mogą ulec zmianie już po publikacji niniejszego artykułu.
Makieta kryjówki bojowników EOKA.
(Andrzej Pawłowski)
Zasobność portfela nie ma znaczenia – wstęp jest bezpłatny. Mimo że muzeum działa już kawałek czasu, emanuje świeżością i schludnością. Jako ciekawostkę warto przytoczyć fakt, że w bastionie Musalla (Barbaro) – będącym częścią murów w północnej części miasta (jedynej europejskiej stolicy, która jest jeszcze podzielona) – Turcy cypryjscy zlokalizowali własne Muzeum Walki Narodowowyzwoleńczej.
Warto pozostać wewnątrz dłużej i zagłębić się w historię walk o oswobodzenie wyspy spod rządów brytyjskich. Placówka oferuje nie tylko żywe eksponaty będące pamiątką po Grekach walczących w tamtym czasie, ale również wiele filmów. Godzina to absolutne minimum, które należy przeznaczyć, aby bez nadmiernego pośpiechu prześledzić historię narodowowyzwoleńczej walki Greków cypryjskich. I nie należy się zrażać stronniczością władz Cypru w kwestii przedstawionych tam informacji.
