Antony Beevor, Artemis Cooper – „Paryż wyzwolony”

Antony’ego Beevora nikomu nie trzeba przedstawiać. To uznany w Polsce i na świecie pisarz historyczny, obecny na naszym rynku wydawniczym od lat. Artemis Cooper (a właściwie Alice Clare Antonia Opportune Beevor¹) to jego małżonka, zajmująca się przede wszystkim historią społeczną. W 1994 roku stworzyli pracę „Paris after the Liberation: 1944-1949”, której tłumaczenie w wykonaniu Jakuba Małeckiego właśnie trafiło w ręce polskiego Czytelnika.

Sam tytuł odpowiada zawartości książki zaledwie w małym stopniu. „Paryż wyzwolony” to praca opowiadająca o losach Francji i Francuzów od 1940 do 1968 roku. Pojawiają się tu zarówno postacie wielkiego formatu, jak i zwykli mieszkańcy francuskich miast i wsi. Owszem, Paryż pozostaje tu swego rodzaju osią przewodnią, jednak Beevorowie bardzo często oddalają się od niego zarówno w sensie geograficznym, jak i narracyjnym.

Zakres poruszanych tematów jest równie szeroki co czasookres objęty łamami „Paryża”. Na prawie 500 stronach znajdziemy opisy sporów brytyjsko-francuskich, relacje z całonocnych imprez w wyzwolonym Paryżu, jak również plotki i ploteczki z życia ówczesnych pisarzy. Obok siebie występują opisy walk frakcyjnych w łonie francuskiej partii komunistycznej, prostytutki wymachujące obnażonymi biustami i pomysły de Gaulle’a dotyczące powojennego rozbioru Niemiec. Dla przykładu: na stronie 300 znajdziemy informacje o oskarżeniach skierowanych względem najbliższych współpracowników de Gaulle’a związanych z przepływem pieniędzy podczas wojny, po czym Autorzy przechodzą do opisu sporów wokół rękopisu pewnej powieści. Jeszcze bardziej złożona sytuacja panuje na stronie 368, zaczynającej się od układu Clay–Robertson, po którym następuje relacja z wizyty Maríi Evy Duarte de Perón i opis sztuki „Pokojówki” Jeana Geneta. Beevorowie dążyli zapewne do stworzenia przekrojowej pracy opisującej wszystkie dziedziny francuskiej powojennej transformacji, lecz z powodu przemieszania poszczególnych wątków Czytelnik może mieć z zachowaniem świadomości ich rozwoju duże kłopoty. Jeśli jednak „Paryż” trafi do ręki Czytelnika obeznanego z francuską problematyką, praca Beevorów może okazać się dla niego kopalnią wiedzy.

Kolejną przeszkodą, szczególnie dotkliwą dla polskiego Czytelnika, może być mnogość postaci przewijających się przez łamy „Paryża wyzwolonego”. Beevorowie zarzucają Czytelnika plejadą polityków, wojskowych, dziennikarzy, poetów, tancerek, modelek, projektantów i przedstawicieli wielu innych zawodów, żyjących w wojennej i powojennej Francji. Osoba nieobeznana z realiami epoki może się czuć zagubiona w tym galimatiasie. W załagodzeniu sytuacji pomógłby być może odpowiedni spis postaci zamieszczony z tyłu książki, takiego jednak brak.

Podsumowując: „Paryż Wyzwolony” to praca skierowana przede wszystkim do ludzi mających już pewną wiedzę w temacie. Tylko oni zachowają swobodę orientacji w wielowątkowym układzie książki. Dla reszty „Paryż Wyzwolony” może stanowić pewne literackie wyzwanie. Nagrodą za ciężką pracę jest jednak duża ilość wiedzy, podana w dosyć przystępnym opakowaniu.