Rzym – kolebka cywilizacji i kultury europejskiej oraz Jerozolima, gdzie narodziło się chrześcijaństwo, to starożytne cywilizacje, które ukształtowały obraz dzisiejszego świata. Ściślej rzecz ujmując, kształt ten powstał ze zderzenia powyższych kultur – tak odmiennych, a zmuszonych do współistnienia. Konflikt ten zapoczątkował nową erę w dziejach ludzkości, a jego skutki odczuwamy do dziś. I to właśnie stanowi temat książki, którą chciałbym Wam dzisiaj zaprezentować.
A więc zaczynajmy! Biorąc do ręki „Rzym i Jerozolimę: zderzenie antycznych cywilizacji” – bo taki tytuł nosi owo dzieło – mamy pokaźny, blisko pięćsetstronicowy tom oprawiony w solidną, twardą okładkę. Jest to polskie wydanie „Rome & Jerusalem: The Clash of Ancient Civilizations” Martina Goodmana w przekładzie Olgi Zienkiewicz. W dobie częstej dzisiaj „byle jakiej masówki”, gdzie królują posklejane kartki w cieniutkich okładkach, książka prezentuje się nad wyraz dobrze! Tu ukłon w stronę edytora – wydawnictwa MAGNUM. Zaglądając do środka również nie będziemy zawiedzeni: wyraźny druk na dobrym papierze, sporo rysunków, mapek, tabel, dwie ośmiostronicowe wstawki ze zdjęciami na gładkich kartkach i wszystko rzetelnie, mocno zszyte. Od razu widać, że książka nie rozsypie się po pierwszym czytaniu i może służyć długi czas.
Teraz nieco o autorze. Jak już wspomniałem wyżej, jest nim urodzony 1 sierpnia 1953 r. angielski historyk i pisarz – Martin David Goodman, wykładowca na uniwersytecie w Birmingham i w Oxfordzie, członek brytyjskiej Akademii Nauk i jeden z najwybitniejszych na świecie znawców rzymskiego i żydowskiego świata (aczkolwiek mało znany w Polsce), a powyższe dzieło wydane po raz pierwszy w Wielkiej Brytanii (PENGUIN GROUP, 2007) jest uznawane przez znawców tematu za jedną z najciekawszych i najważniejszych publikacji dotyczącej dziedziny historii starożytnej ostatnich lat.
A oto kilka fragmentów wpływowych recenzji dotyczących zarówno samej książki, jak i osoby jej autora:
Imponująca książka, dzieło wielkiego erudyty.
„The Economist”
Doskonałe studium porównawcze… Zagadnienia poruszone w „Rzymie i Jerozolimie” zainteresują czytelników nie tylko z kręgów uniwersyteckich i religijnych. Świat rzymski od pewnego czasu stał się zwierciadłem dla naszych obaw i niepokojów cywilizacyjnych… Jeśli na obliczu XIX i XX wieku wycisnął piętno upadek Bastylii, to można czasami odnieść wrażenie, że wiek XXI jest kształtowany przez upadek Jerozolimy przed blisko dwoma tysiącami lat.
Tom Holland
„The Sunday Times”
Każdy, kto pragnie zrozumieć dzisiejsze konflikty na Bliskim Wschodzie, powinien przeczytać książkę Martina Goodmana, która rzuca nowe światło na dwa najważniejsze stulecia w dziejach Żydów… Warto, by politycy wyciągnęli wnioski ze starożytnej tragedii, jasno i obszernie opisanej przez Goodmana.
Diamond MacCulloch
„The Guardian”
Ważna książka na trudny temat. Autor próbuje odpowiedzieć na pytanie, dlaczego Rzymianie, którzy mieli tak wiele wspólnego z Żydami, starali się unicestwić Żydów i judaizm. Tę książkę mógł napisać tylko jeden człowiek. Martin Goodman jest profesorem judaistyki na Uniwersytecie Oxfordzkim i jako jedyny uczony był redaktorem zarówno „Journal of Roman Studies”, jak i „Journal of Jewish Studies”. Czerpiąc ze swojej ogromnej wiedzy o historii Żydów i dziejach Rzymu, z wielką wnikliwością opisał krwawe powstania żydowskie przeciwko Rzymowi z lat 66-70 i 132-135… Znakomita książka.
Paul Johnson
„The Tablet”
Nadszedł czas, aby bliżej przyjrzeć się samej treści książki. Na początku, w krótkim wstępie, autor przedstawia postać starożytnego kronikarza, jerozolimskiego kapłana i żołnierza, a później rzymskiego jeńca, Józefa, którego obfity dorobek stanowił główne źródło wiedzy podczas pracy nad książką. Następnie w roli prologu występuje obraz zniszczenia Jerozolimy w latach 66-70 n.e. W dalszej kolejności autor przybliża czytelnikowi historię obu metropolii oraz obraz ówczesnego „świata” – czyli po prostu Imperium Rzymskiego, ilustrując to mapkami i cytatami ze starożytnych kronikarzy. W kolejnej, obszernej części, możemy przeczytać z kolei o mieszkańcach tytułowych miast-państw: o ich tożsamości (czasami bardzo skomplikowanej, gdyż bycie Rzymianinem nie wykluczało bycia Żydem i vice versa), stylu życia, prawie i polityce, oraz o wynikającym z nich punktem widzenia na otaczający świat. Trzecia z kolei część książki obejmuje już sam konflikt, czyli drogę do zagłady Jerozolimy (37 p.n.e. – 70 n.e.) i następujące po niej reperkusje (lata 70 – 312 n.e.) wraz z rozwojem nowej wiary, tj. chrześcijaństwa, w tle. Z kolei na zakończenie autor „zafundował” nam własny obraz genezy powstania ruchów antysemickich, które są aktywne do dziś i zapewne długo jeszcze będą aktywne.
Całość uzupełniona jest wieloma przypisami i oparta na bogatej bibliografii. Dwie tablice przedstawiające graficznie dynastię julijsko-klaudyjską i herodiańską, osiem map i trzydzieści sześć fotografii zamieszczone w edycji polskiej pochodzą z wydania oryginalnego. Na uwagę zasługuje również obszerny, dziewięciostronicowy indeks osób, ułatwiający bardzo wyszukiwanie konkretnych informacji w tym, opasłym przecież dziele. Pomimo raczej naukowego charakteru książki, jej język jest prosty i przystępny, tak że czyta się ją niemal jak powieść.
Reasumując, pozycja taka może być wartościowym nabytkiem w domowej biblioteczce zarówno dla pasjonatów i hobbystów historii starożytnej, jak i dla osób zajmujących się tematem zawodowo bądź uczących się, lub też dla tych, którzy po prostu szukają czegoś ciekawego, a zarazem wartościowego do poczytania. Nie bez znaczenia jest również fakt, iż książka ładnie prezentuje się na półce.
Życząc przyjemnej lektury, z czystym sumieniem mogę polecić wszystkim!
Zderzenie antycznych cywilizacji
Autor: Martin Goodman
Wydawca: MAGNUM
Oprawa: Twarda
Rok wydania: 2007
Liczba stron: 488
Cena: 69 zł
ISBN: 978-83-89656-36-0
