Z wielu przyczyn obszar nazywany Bliskim, lub jak wolą Anglosasi: Środkowym Wschodem od lat jest świadkiem ciągłych starć i konfliktów na płaszczyźnie międzynarodowej. Przenikają się tam interesy wielkich mocarstw, trzech wielkich religii monoteistycznych, a także, co oczywiste, interesy wszystkich państw, jakie istnieją na tym obszarze i w jego okolicach. Wiele powstało już książek, które poruszały zagadnienie Bliskiego Wschodu w stosunkach międzynarodowych, jednak jak pokazuje życie, na rynku ciągle jest miejsce na kolejne. Jedną z nich jest napisana w 2005 roku, a u nas wydana w cztery lata później, książka brytyjskiego politologa, specjalisty od stosunków międzynarodowych – Freda Hallidaya – pod niezbyt oryginalnym tytułem „Bliski Wschód w stosunkach międzynarodowych. Władza, polityka i ideologia”.
Jest to typowa, stojąca na bardzo wysokim poziomie merytorycznym, książka naukowa. Nie spodziewajcie się w niej anegdot, historyjek z życia wziętych czy porywającego stylu. Znajdziecie w niej za to wielką ilość wiadomości, które z pewnością jeśli nie zmienią, to na pewno poszerzą Wasze spojrzenie na problematykę bliskowschodnią. Autor pod wieloma względami wyróżnia się spośród innych, którzy zajmowali się tym tematem. To co u innych było najważniejszymi czynnikami wpływającymi na politykę międzynarodową na Bliskim Wschodzie – ropa naftowa, islam, judaizm, wpływ mocarstw zachodnich, szczególnie Stanów Zjednoczonych – u Hallidaya jest zaledwie jednym z wielu czynników i to wcale nie najważniejszym.
Autor zdecydowanie odstaje od sobie podobnych. Można by wręcz sądzić, że za główny punkt swojej pracy postawił sobie nie kompleksowe wytłumaczenie stosunków międzynarodowych na Bliskim Wschodzie, ale obalanie mitów i dotychczasowych poglądów, jakie ich dotyczą. Nie będę tu ich wszystkich przytaczał, w końcu od tego jest książka, ale wspomnę jedynie, że autor uważa, iż czynniki wymienione w poprzednim akapicie, jak islam, koncepcja zderzenia cywilizacji czy ropa, które stale obecne są w mediach i szerokiej dyskusji o problemach tego regionu, mają marginalny wpływ na poczynania państw. Mało tego, na potwierdzenie swoich tez wysuwa cały szereg argumentów.
W książce znajdziemy nie tylko opis stosunków międzynarodowych na przykładach, ale jak na poważną pozycje naukową przystało, jest tam także solidna podbudowa teoretyczna. Autor swobodnie przemieszcza się pomiędzy oboma sferami, operuje fachowym słownictwem i terminologią. Z tego względu książka będzie raczej ciężkostrawna dla osób, które wcześniej nie miały nic wspólnego z nauką o stosunkach międzynarodowych, choć przy odrobinie dobrych chęci i samozaparciu z pewnością i one zdołają przebrnąć przez całość. Dla tych, którzy w temacie nieco się już orientują – jak, powiedzmy, studenci – książka, mimo że z pewnością nie jest lekturą do poduszki, powinna być pozycją obowiązkową, ponieważ oferuje Czytelnikowi oryginalną interpretację zjawisk zachodzących na Bliskim Wschodzie i pokazuje, jak teoria stosunków międzynarodowych ma się do rzeczywistości. Przy tym autor nie opiera się tylko na innych pracach, ale także na własnych badaniach, które przeprowadził w ciągu wielu wizyt w różnych państwach regionu.
„Bliski Wschód w stosunkach międzynarodowych” to pozycja wydana przez Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Gwarantuje to nie tylko tyle, że do przetłumaczenia została wybrana naprawdę wartościowa książka, ale też to, że pracę związaną z przekładem, korektą i redakcją tekstu wykonano porządnie. Książka została uzupełniona kilkoma aneksami, w których znajdziemy mapy polityczne regionu z różnych okresów, tabele i kilka tematycznych kalendariów. Całość nie ma zbyt efektownej oprawy graficznej, ale po pierwsze, do tego w tym wydawnictwie zdążyliśmy się już przyzwyczaić, a po drugie treść wynagradza to nam z nawiązką.
Z zastrzeżeniem poczynionym wcześniej – że jest to książka przeznaczona dla nieco bardziej zaawansowanego czytelnika – z czystym sumieniem mogę jej wystawić najwyższą ocenę. Autor zrywa z dotychczasowym postrzeganiem spraw na Bliskim Wschodzie i proponuje swoją ich interpretację, która nie tylko pasuje do faktów, ale także do teorii stosunków międzynarodowych. Jeśli ktoś jest chociaż w małym stopniu zainteresowany tematyką, powinien znaleźć dla tej pozycji miejsce w swojej biblioteczce.
